Edward Celeson
Đinh Tuấn Minh dịch
Cuộc cải cách ở Anh quốc và thị trường
tự do
Dù là vẫn tồn tại một số ít các trí
thức thời đó có khuynh hướng phó mặc cho thiên nhiên, thứ chủ trương “không làm
gì cả” vốn thường được đại chúng gán ghép với xã hội laissez faire, thì dù là
trước và sau 1800, vẫn không thiếu những cố gắng cải tổ xã hội. Chính trong những
thập niên giữa hai thế kỷ XVIII và XIX này, William Wilberforce và Clapham Sect
đã cật lực đấu tranh xóa bỏ nạn nô lệ. Quả thực điều kiện lúc đó hoàn toàn
không thuận lợi cho cải cách xã hội vì Cách mạng Pháp bắt đầu vào năm 1789 và
cuộc chiến giữa Napoléon và thế giới chỉ chấm dứt sau trận Waterloo vào năm
1815. Trong khoảng thời gian một phần tư thế kỷ đó, cho dù là không có xung đột
liên tục nhưng xã hội luôn xáo trộn do chiến tranh hay tin đồn sắp có chiến
tranh. Bất chấp những bất ổn đó, Wilberforce và những cộng sự của ông đã vận động
được người dân Anh xoá bỏ luật buôn bán nô lệ (việc vận chuyển nô lệ từ Phi
Châu đến Mỹ Châu) vào năm 1807. Sau cuộc chiến với Napoléon, chính phủ Anh và hải
quân Hoàng gia Anh dốc toàn lực vào việc xóa bỏ tận gốc nạn buôn bán nô lệ đồng
thời làm áp lực để những quốc gia khác cùng hợp tác thực hiện. Sau cuộc Nội Chiến
[ở Hoa Kỳ, 1860-1864], cùng với bản tuyên bố giải phóng nô lệ ở Hoa Kỳ, gần như
đồng thời với việc xóa bỏ nạn nô lệ ở những nước Mỹ la tinh, có vẻ như nhân loại
sắp sửa thật sự được hưởng tự do. Cải cách xã hội quả đã mang lại kết quả tốt.
