Đại Hiến chương Magna Carta: Một món quà của nước Anh dành cho nhân loại

Vũ Công Giao*

Bức tranh vua John ký Magna Carta. 

Đại Hiến chương Magna Carta là văn bản đầu tiên ghi rõ giới hạn quyền lực của giới cầm quyền, và được đánh giá là điểm mốc cực kỳ quan trọng không chỉ với lịch sử nước Anh hay châu Âu mà trên toàn cầu. Những nguyên tắc về pháp quyền được xác lập trong Magna Carta đã được kế thừa và phát triển trong hiến pháp của hầu hết quốc gia.

Read More...

Đôi nét về Hệ thống chính trị Việt Nam

Minh Anh

1. Hiến pháp Việt nam 2013

Hệ thống chính trị hiện nay của Việt nam dựa trên Hiến pháp 2013, gồm 11 chương và 120 điều. Về tổng thể, hiến pháp chứa đựng sự pha trộn khá mâu thuẫn giữa chủ nghĩa hợp hiến tự do với các nguyên tắc chủ nghĩa xã hội. Các đổi mới theo khuynh hướng tự do bao gồm việc nhấn mạnh hơn vào việc giới hạn quyền lực nhà nước và bảo vệ các quyền tự do của người dân. Trong khi đó, chủ nghĩa Marx – Lenin, sở hữu chung, vốn là những di sản của chủ nghĩa xã hội, vẫn có ảnh hưởng lớn.

Read More...

Thiết kế hiến pháp

Minh Anh

I. Tổng quan

Ở Việt Nam, khi nói đến hiến pháp, người ta thường nhắc đến nguyên tắc tam quyền phân lập, tuy nhiên, đây chỉ là một trong nhiều nguyên tắc/thiết chế mà các nhà lập hiến cần phải cân nhắc khi thiết kế một bản hiến pháp cho quốc gia.

Read More...

Đôi nét về Hiến pháp

Minh Anh

1. Hiến pháp là gì

Hiểu một cách đơn giản, hiến pháp là một tập hợp luật nền tảng (tối cao) quy định hình thức và tổ chức quyền lực của nhà nước, cũng như quan hệ giữa nhà nước với người dân.

Read More...

Sách về thể chế

1. Lê Đình Chân. Luật hiến pháp: Khuân mẫu dân chủ.

Cuốn1: https://drive.google.com/file/d/1SBWVhICwfGsU9OtcsVXMaL3dD9aulVFR/view

Cuốn2: https://drive.google.com/file/d/1PfJj7HDAr7f7dlWFEScghcLNUngo31UX/view

2. Nguyễn Văn Bông. Luật hiến pháp và Chính trị học

https://drive.google.com/file/d/0BwonydaEOaFINlRxMW9MVHdiODA/view

3. Trương Tiến Đạt. Hiến Pháp Chú Thích.

https://drive.google.com/file/d/1898pjZYaSzZa2BxfRZhhZvPc_J4G3URW/view

4. Hướng dẫn thực tiễn về việc xây dựng hiến pháp

https://drive.google.com/file/d/1kcQmUxw--btV76IVD7850ScBApZerFJq/view

4. Nguyễn Cảnh Bình. Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào.

https://alphabooks.vn/hien-phap-my-duoc-lam-ra-nhu-the-nao

5. TTKM. Hiến pháp Mỹ

http://tinhthankhaiminh.org/tu-dcvpq-quyen-2-hien-phap-my/

6. TTKM. Luật, Hiến pháp, Pháp Quyền

http://tinhthankhaiminh.org/tu-dcvpq-quyen-1-luat-hien-phap-va-phap-quyen/

7. Tuyển tập hiến pháp một số quốc gia

http://www.nhanquyen.vn/images/File/56sach%20tuyen%20tap%20hien%20phap.pdf

8. Về sách thể chế, pháp luật của Việt Nam Cộng hòa, mọi người có thể vào trang Luật khoa Thư quan:https://www.facebook.com/luatkhoathuquan.vnu/?ref=br_rs

Read More...

Hướng dẫn thiết kế Hiến pháp

- Bản tiếng Việt: Hướng dẫn thực tiễn về việc xây dựng hiến pháp

https://drive.google.com/file/d/1kcQmUxw--btV76IVD7850ScBApZerFJq/view

- Bảng tiếng Anh: A Practical Guide to Constitution Building

https://drive.google.com/file/d/1lRL9YHQbeHi5hRkddPfBbnrL7cnoQpGQ/view

Read More...

Những Nguyên tắc Hiến pháp

LS Nguyễn Hữu Liêm

Bản chất hiến pháp của một quốc gia thể hiện những bận tâm mà xã hội và chính trị phải đương đầu. Tùy vào bối cảnh lịch sử, mỗi quốc gia phải kiến tạo hiến pháp để xây dựng những định chế chính trị, xã hội và luật pháp thích nghi với hoàn cảnh của mình. Những nguyên tắc hiến pháp là những khí cụ để giải quyết những mối bận tâm đó. Chúng ta thử nhìn một vài thí dụ điển hình: Hiến pháp Hoa Kỳ 1787 được kiến tạo trên hai mối bận tâm hàng đầu của các nhà lập hiến thời đó. Thứ nhất, vấn đề quốc phòng và thương nghiệp. Khi mà dân thuộc địa Mỹ phải chịu luật lệ khắt khe và bất công từ Anh quốc. Từ mối bận tâm này, nguyên tắc liên bang (federalism) ra đời. Chế độ liên bang bảo đảm quyền tự do buôn bán giữa các tiểu bang, nhưng đồng thời công nhận quyền tự trị của mười ba tiểu bang nguyên thủy. Thứ hai, tự do cá nhân đối với sự lạm dụng quyền lực của chính quyền là nguyên nhân của nguyên tắc phân quyền (seperation of powers). Vấn đề quyền hạn công dân vẫn chưa phải là mối quan tâm hàng đầu cho đến hơn cả thập niên sau (1791), người Mỹ mới cộng thêm những tu chính hiến pháp bảo vệ quyền công dân, gọi là “Bill of Righs”.

Read More...

Nhà nước pháp quyền

Cao Huy Thuần

"Nhà nước pháp quyền" đã được chính thức du nhập vào Việt Nam từ cuối năm 1991. Chính Tổng bí thư Đỗ Mười đã nêu lên khái niệm này trước tiên trong một bài nói tại hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành trung ương khóa 7 ngày 29-11-1991. Mười sáu năm trôi qua, dư luận vẫn còn tự hỏi: "Nhà nước pháp quyền" là gì? Hỏi như vậy, khác gì xác nhận vấn đề hãy còn là thời sự? Mà lại là thời sự nóng hổi! Trong nước, vi phạm luật là tin tức hàng ngày trên báo chí. Ngoài nước, các tổ chức quốc tế mà Việt Nam tham gia không ngớt đòi hỏi "Nhà nước pháp quyền" như một điều kiện phải thực hiện. Thực hiện thế nào trước mắt dân và trước mắt quốc tế, nếu trước hết không định nghĩa cho rõ khái niệm này? Đã đành Việt Nam không bắt buộc phải theo quan niệm của ai, nhưng mơ hồ về chính khái niệm mà mình đã thừa nhận là chuyện không ổn.

Read More...

Pháp quyền và Hiến pháp

David Williams

Nguyễn Thị Hường và đồng nghiệp dịch

Trong một xã hội pháp quyền, nguyên tắc pháp quyền cơ bản là quyền lực của chính quyền phải chịu ràng buộc trong khuôn khổ các nguyên tắc pháp lý bền vững, được bảo vệ bởi một bản hiến pháp khó thay đổi. Để pháp quyền trở thành hiện thực, hệ thống tòa án cần được đào tạo về chuyên môn, trung thành với pháp luật, và đặc biệt phải được đảm bảo tính độc lập cao.

Read More...

Tầm quan trọng của hiến pháp dân chủ

Giáo sư David Williams, Đại học Indiana, Hoa Kỳ

Trần Duy Nguyên & Nguyễn Thị Hường dịch

Người dân có quyền lựa chọn chính quyền của họ

Trên thế giới hiện nay có rất nhiều chính thể. Mỗi nước cần một cơ chế chính quyền phù hợp với hoàn cảnh riêng biệt và truyền thống của nước họ. Vì vậy, nhân dân của một nước cần có cơ hội chọn một cơ chế nhà nước mà họ nghĩ là phù hợp với đất nước họ, nếu không, dân chủ không tồn tại. Dân chủ không chỉ là bầu cử các lãnh đạo chính trị, mà còn là quyền chọn lựa chính thể phù hợp. Nhân dân minh định sự lựa chọn này trong một bản hiến pháp. Những người cầm quyền không có quyền áp đặt một chính thể khác biệt với những gì chính người dân đã chọn.

Read More...

Pháp quyền dưới góc nhìn từ chính sách phát triển

Lê Duy chuyển ngữ

Một trong những thuật ngữ được quan tâm nhất trong việc xây dựng và phát triển chính sách là “pháp quyền” [thượng tôn pháp luật], còn được biết với những cái tên gọi khác như “rule of law” trong tiếng Anh, “etat de droit” trong tiếng Pháp, “estado de derecho” trong tiếng Tây Ban Nha và “rechsstaat” trong tiếng Đức. Sự tăng trưởng kinh tế, quá trình hiện đại hóa chính trị, bảo vệ nhân quyền, và nhiều vấn đề quan trọng khác không ít thì nhiều đều được xây dựng trên nền tảng của “pháp quyền”. Do đó những nhà hoạch định chính sách ở những nước đang phát triển hoặc vẫn còn trong thời kỳ quá độ đang tìm kiếm phương pháp để thiết lập hoặc là củng cố pháp quyền ở đất nước của họ. Các dịch vụ đánh giá chỉ số đầu tư, các tổ chức phi chính phủ, và những nghiên cứu sinh trong các ngành phát triển nói chung đang tìm cách xây dựng khung chỉ số để đo đạc mức độ hiệu quả của pháp quyền ở mỗi quốc gia.

Read More...

Dẫn nhập ngắn gọn về pháp quyền: Định nghĩa và các chức năng của pháp quyền

Brian Z.Tamanaha, St. John’s University – School of Law

Lê Duy chuyển ngữ

Cho tới tận bây giờ, những cuộc tranh cãi về chủ đề “pháp quyền” vẫn còn đang nảy lửa. Chủ yếu, các nhà học giả cũng như các nhà hoạch định chính sách vẫn còn có những ý kiến khác nhau về định nghĩa của từ pháp quyền, các nhân tố hoặc những yêu cầu của nó, lợi ích mà nó mang lại cũng như những giới hạn, liệu nó có phải là điều tốt mọi lúc, mọi nơi và còn nhiều những câu hỏi phức tạp khác. Đây là những vấn đề rất cơ bản và nền tảng, tuy nhiên chúng có thể gây ra lung túng cho những người không phải là chuyên gia mà muốn nắm được những hiểu biết cơ bản về khái niệm quan trọng này. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quát về các khía cạnh của pháp quyền. Tuy nhiên, đây không thể xem là một tài liệu đầy đủ và cũng không thể trả lời hết những câu hỏi khó về pháp quyền, do đó chúng ta sẽ không bàn về bất cứ tranh cãi mang tính triết học cũng như lý thuyết về pháp quyền trong bài này. Thay vào đó, bài nghiên cứu là một dẫn nhập có tính thực tiễn, giải quyết những vấn đề rất cơ bản, hướng tới những hoàn cảnh và mối quan tâm của các xã hội đang phát triển pháp quyền. Những chủ đề thảo luận sẽ được trình bày theo thứ tự sau: Định nghĩa, các chức năng, những lợi ích, các nhân tố. Một vài điểm quan trọng sẽ được trình bày ở mỗi chủ đề trên, theo sau là một số nhận xét phụ về những giới hạn và các mối lo ngại.  Sau khi trình bày hết những chủ đề này sẽ có một đoạn giới thiệu ngắn gọn về tại sao một số khái niệm nhất định thường gắn bó với pháp quyền không được nhắc đến. Sau cùng sẽ kết thúc bằng một vài lý do để chúng ta phải cẩn trọng về pháp quyền. Như dẫn nhập, tính hữu dụng của bài nghiên cứu này hi vọng là sẽ làm độc giả hài lòng mà không cảm thấy nhàm chán với sự đơn giản hóa các khái niệm cũng như thiếu đi các sắc thái cảm xúc của bài viết.

Read More...

Tại sao các nước đang phát triển tỏ ra đề kháng trước uy lực pháp quyền?

Barry R. Weingast

Đỗ Kim Thêm dịch

Lời người dịch: Nguyên tác Anh ngữ của bản dịch là: “Why developing countries prove so resistant to the rule of law?” của Barry R. Weingast, Chương II trong sách của James J. Heckman, Robert L. Nelson, Lee Cabatingam (eds.), Global Perspectives on the Rule of Law, Routledge Cavendisch, 2010, 29–51. Barry R. Weingast hiện là Giáo sư Chính trị học, Đại Học Stanford, Hoa Kỳ.

Weingast lập luận là các nước đang mở mang chống lại uy lực pháp quyền khi chính giới giải quyết vấn đề động loạn xã hội bằng cách lo bảo đảm đặc quyền và đặc lợi. Ngay cả khi chấp nhận dân chủ và phân quyền, họ không thể tạo một nhà nước vĩnh cửu để có thể duy trì luật pháp trong một tiến trình dài. Các cải cách luật lệ và thể chế theo mô hình các nước phương Tây đều thất bại, vì không thể thay đổi cấu trúc cơ bản xã hội và gia tăng khích lệ tác động.

Để đạt được uy lực pháp quyền, các quốc gia này phải chuyển tiếp từ hệ thống tiếp cận giới hạn qua đến mở rộng, phải đạt được tình trạng cơ bản để trưỏng thành, rồi bắt đầu vào các bước chuẩn bị. Chỉ có các giai đoạn phát triển này tạo cho quốc gia có khả năng tổ chức về thể chế cho nhà nước pháp quyền. Nhà nước pháp quyền cần có hai thay đổi: thể chế cung cấp luật lệ và kết ước khả tín nhằm bảo đảm cho thể chế này sống còn.

Read More...

Sửa đổi hiến pháp Nhật bản và những ảnh hưởng của nó

Nguyễn Ngọc Nghiệp

Một trong những sản phẩm quan trọng bậc nhất mà quân đồng minh đứng đầu là Mỹ tạo ra trong thời kỳ chiếm đóng Nhật Bản từ 1945 đến 1952 chính là bản hiến pháp được nghị viện Nhật Bản thông qua và được Thiên Hoàng phê chuẩn ngày 3/11/1946, có hiệu lực từ 3/5/1947.

Read More...

Hiến pháp tạm thời của Thái Lan: Tiến đến một nền dân chủ phản bầu cử

Tác giả: Puangthong Pawakapan | Biên dịch: Vũ Trọng Toàn

Vào ngày 22/7/2014, hai tháng sau cuộc đảo chính quân sự, quân đội Thái Lan ban hành một bản Hiến pháp tạm thời được ký bởi nhà vua Bhumibol Adulyadej. Với quyền lực tối thượng được đặt trong tay tướng Prayuth Chan-Ocha, người đứng đầu Hội đồng Hòa bình và Trật tự quốc gia (NCPO), lời mở đầu của bản hiến pháp tạm thời hứa hẹn sẽ nhổ tận rễ nạn tham nhũng, mang đến “cải cách” và sau đó là “nền dân chủ thực sự” cho xã hội Thái Lan.

Read More...

Chủ nghĩa hợp hiến và ‘ma trận chính trị kiểu Nga’

Trường Sơn chuyển ngữ,

Vladimir Pastukhov

Hiến pháp lại là kẻ thù của hiện thực vận hành bởi “Quy ước Xã hội”

Không một chủ đề chính trị nào ở nước Nga lại nhạy cảm hơn những cuộc tranh cãi vô tận về cải cách hiến pháp. Tuy nhiên, hướng phát triển khả dĩ nhất của vấn đề này vẫn là việc khởi động một quá trình đối thoại trong toàn xã hội Nga rằng liệu nước Nga có cần một hiến pháp mới không, và nếu cần thì đấy phải là kiểu hiến pháp gì.

Read More...

Hiến pháp Singapore – Một phân tích dựa vào đặc thù

Ka Đặng chuyển ngữ 

Jaclyn L. Neo

Tương xứng với danh hiệu là một trong những sử gia chính thống hàng đầu tại Singapore, Kevin YL Tan đã đi thẳng vào việc giới thiệu một cách đầy hiểu biết về luật hiến pháp của Singapore ngay từ lúc bắt đầu. Hiến pháp Singapore được đặt vào bối cảnh lịch sử chính trị trong lúc còn là một thuộc địa đang nảy nở của Anh, được thừa hưởng luật pháp Anh cùng với những truyền thống chính trị và pháp luật được gắn kết trong suốt cả giai đoạn thuộc địa đáng chú ý này. Bối cảnh lịch sử về pháp lý, chính trị và xã hội cho thấy nguồn gốc khai sinh hiến pháp, không kém phần quan trọng bởi vì những câu chuyện lịch sử được dùng để viện dẫn một cách sáng suốt và liên tục trong bài thuyết giảng trước công chúng nhằm để minh chứng, xác thực, và báo hiệu cho những lựa chọn hiến pháp. Nó cũng là chìa khóa giúp hiểu được những nghịch lý mà Singapore đưa ra cho chủ nghĩa hợp hiến, đặc biệt là chủ nghĩa hợp hiến tự do.

Read More...

Luật Pháp Và Hoà Giải Chính Trị – Các Kinh Nghiệm Quốc Tế

Neil J. Kritz

Đỗ Kim Thêm dịch

(LND) Luật pháp có một sức mạnh vô hình, nhưng không do huyền thoại của tôn giáo và cũng không nhờ cuỡng chế kinh tế hay bạo lực quân đội. Công dụng của luật pháp là trừng phạt các vi phạm và đem lại công bình và trật tự cho xã hội. Khi cá nhân có tinh thần tìm hiểu công lý, yêu chuộng hoà bình và đồng thuận cho một căn bản chung sống, thì tất cả tranh chấp xã hội sẽ được giải quyết an hòa bằng phương tiện luật pháp.

Read More...

Hiến Pháp Cộng Hoà: Lý Thuyết của Immanuel Kant và Thực Tế tại Việt Nam

Dr Đỗ Kim Thêm

Vấn đề

Hiến pháp là nền tảng pháp lý cho sự chung sống của một dân tộc và là điều kiện tiên quyết cho sự thịnh vuợng của đất nước. Hiện nay vấn đề sôi nổi trong công luận là tìm một mô hình thích hợp và một lộ trình khả thi cho việc tu chỉnh Hiến pháp Việt Nam. Các góp ý xoay quanh các chủ đề du nhập nguyên tắc tam quyền phân lập, lập mối ràng buộc giữa Đảng quyền và luật pháp, trao lại thẩm quyền lập hiến cho toàn dân, nâng cao kỹ năng lập pháp và lập quy của quốc hội và tôn trọng thực thi nhân quyền của chính quyền là chính.

Read More...

Các Khái Niệm Dân Chủ, Pháp Quyền, Cộng Hoà Và Xã Hội: Lý Thuyết Và Thực Tế

Dr. Đỗ Kim Thêm

 Vấn đề

Một trong những góp ý tu chỉnh Hiến pháp Việt Nam là đề xuất du nhập mô hình dân chủ của nhà nước phương Tây. Dân chủ là một khái niệm luật Hiến pháp nhằm quy định hình thức cai trị, nhưng lại gắn liền với các khái niệm pháp quyền, cộng hoà và xã hội. Dù có liên hệ nhau nhưng các khái niệm này có nhiều giá trị tương đồng và dị biệt mà tiểu luận này sẽ giới thiệu những mối quan hệ lý thuyết để đối chiếu với thực tế của Hiến pháp Việt Nam.

Read More...