Quyền lực bất chính

Phạm Phú Khải

Tập Cận Bình tại lễ kỷ niệm 40 năm ngày Trung Quốc bắt đầu cải cách

Trong bài phát biểu tại hội nghị APEC, ông Tập Cận Bình nhấn mạnh nhu cầu hợp tác toàn cầu và thương mại quốc tế, xác định rằng không có vấn đề gì là không thể giải quyết bằng cách tham khảo nhau. Ông Tập nhận xét : "Lịch sử cho thấy sự đối đầu, qua hình thức chiến tranh lạnh, nóng hay chiếntranh thương mại, sẽ không tạo ra người thắng cuộc". Ông Tập dạy đời rằng thế giới cần "khai dụng sức mạnh của nhau và theo đuổi sự đồng tồn (pursue coexistence)", hơn là phê bình sự chọn lựa nội bộ của các quốc gia khác. Ông Tập lên lớp : "Chúng ta phải bác bỏ sự kiêu ngạo và thành kiến, tôn trọng và hòa nhập với nhau, và ôm ấp sự đa nguyên của thế giới chúng ta".

Nghe thì hay ! Ôn hòa và hữu lý ! Đạo đức nữa ! Nhưng chính những lời nói trên có vẻ đi ngược lại các chính sách đối nội lẫn đối ngoại của ông Tập.

Trước khi lên lớp khuyên nhủ thiên hạ, thiết tưởng ông Tập nên nhìn lại chính mình và cái đảng và nhà nước của ông.

Tham vọng tột cùng

Một quốc gia gần 1,4 tỷ người, nhưng hầu như mọi quyết định quan trọng về quân sự, chính trị, ngoại giao, kinh tế, công nghệ, văn hóa v.v… đều phải thông qua ông Tập. Ba thập niên trước, hệ thống chính trị Trung Quốc có tính cách lãnh đạo tập thể, Ủy ban Thường vụ Trung ương Đảng là cơquan quyết định tối cao. Giờ đây không còn lãnh đạo tập thể, chỉ còn lãnh đạo tối cao với một cá nhân mạnh. Ông Tập có chân trong mọi ủy ban quan trọng nhất giám sát chính sách, từ các vấn đề mạng, cải tổ kinh tế, đến an ninh quốc gia. Sự sắp xếp như thế thể hiện một hệ thống và văn hóa chính trị có truyền thống tôn sùng chủ nghĩa cá nhân (quân chủ, như ngàn xưa), nhưng nó được núp dưới chiêu bài tập thể, dân tộc. Trong trường hợp của ông Tập tại Trung Quốc, chiêu bài đó có tên "Tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội với đặc tính Trung Hoa trong thời đại mới".

Chỉ trong vòng chưa đầy 6 năm cầm quyền, ông Tập đã tập trung quyền lực vào tay mình trong một thời gian ngắn. Ông bây giờ trở thành Chủ tịch mọi thứ và vô hạn định, và tư tưởng còn được khắc ghi trong Đảng quy và Hiến pháp của Trung Quốc. Nhưng cái gọi là "tư tưởng Tập Cận Bình" thật ra không có gì mới hay có thể gọi là "tư tưởng" theo kiểu hiểu Tây phương hay học thuật. Nó chủ yếu là khung sườn để dung hợp các chính sách và chủ trương của Đảng Cộng sản Trung Quốc với ý thức hệ chính trị và cá nhân của ông Tập. Nó bao gồm 14 nguyên tắc, hay có thể gọi là 14 điểm chính sách căn bản, của họ Tập.

Trong 10 mệnh đề về chương trình điều hành quốc gia, gồm 131 chữ, thì có 5 điều về quân sự, bốn điều về xã hội và một về ngoại giao, trong đó nhấn mạnh vai trò của đảng là trên hết, sau đó đến vai trò của Quân đội (Giải phóng Nhân dân, PLA). Nhưng đảng có quyền lãnh đạo tuyệt đối trên PLA và các lực lượng vũ trang khác. Ngoài ra, "tư tưởng" của họ Tập là quên đi các tư duy đa nguyên, dân chủ hay vai trò tối cao của chính quyền, và phải nhớ rằng Đảng luôn nắm quyền tuyệt đối và toàn diện để kiểm soát được sự phát triển của xã hội trong trật tự.

Ngoài Vành đai Con đường, một dự án có nhiều tham vọng về đối nội lẫn đối ngoại, "tư tưởng" này nhấn mạnh đến cộng đồng dân tộc Trung Quốc. Nhưng dân tộc ở đây không còn như trước là gồm người Hán, Mãn Châu, Mông Cổ, Hồi và Tibet, mà chỉ còn Hán tộc dước triều đại của họ Tập. Các sắc tộc khác hầu như bị bỏ rơi. Thêm vào đó, họ Tập lại muốn tiếng Quan Thoại được tiêu chuẩn hóa bắt buộc cho tất cả 1,4 tỷ người, kể cả người Tàuở Hồng Kông hay người Uighur tại Tân Cương. Tất cả đều phải học một cách đồng nhất. Nói cách khác, chủ trương của họ Tập là để đồng hóa văn hóa trước hết phải đồng hóa ngôn ngữ. Đa nguyên, dù trong ngôn ngữ hay văn hoá, đều là sự thách thức đối với sự kiểm soát của Trung Quốc.

Thêm vào đó, tuy đã bị Mao Trạch Đông chê trách cổ hủ ở thế kỷ trước, Khổng giáo được đề cao trở lại, và phiên bản Khổng giáo của thế kỷ 21 nay được ông Tập chính thức công nhận. Ít nhất cũng là phương tiện để mở rộng tầm ảnh hưởng. Ông Tập cho thành lập và phát triển các viện Khổng Tửkhắp nơi như là trung tâm ngôn ngữ và văn hóa, hiện nay được 500 trường đại học trên toàn thế giới giảng dạy. Học tiếng Hán qua các Viện Khổng Tửnày là theo đúng đường lối và chủ trương của ông Tập. Nó củng cố phiên bản tiếng Hán mà Bắc Kinh đưa ra, qua đó một phần phải học các chương trình mà Đảng Cộng sản Trung Quốc đã soạn sẵn, phần khác không được đụng đến các đề tài nhạy cảm mà Đảng đã xóa bỏ hay kiểm soát, như biến cố Thiên An Môn, Đức Đạt Lai Lạt Ma/Tibet, và bây giờ có thể là vấn đề đàn áp người Uighur tại Tân Cương. Tiếng Hán giảng dạy qua các Viện Khổng Tử, tuy tốn kém rất nhiều, nhưng Trung Quốc sẵn sàng chi tiền mua để đổi lấy quyền lực mềm mà Trung Quốc rất cần trong thời gian qua và sắp tới.

Với những dự án và tham vọng khổng lồ cho giấc mộng bá quyền, như Vành đai Con đường, hay "Made in China 2025", sự tiến bước của Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của họ Tập tưởng như không có gì ngăn cản được. Nhưng 2018 chứng minh là năm mà những thách thức đối với Trung Quốc nói chung và chính Tập Cận Bình nói riêng bắt đầu lớn dần. Những thử thách này sẽ không đi đâu cả và sẽ tiếp tục ảnh hưởng lên Trung Quốc và lên tư thế cầm quyền của ông Tập vào năm 2019 và các năm sau đó.

Tôi xin tập trung nói về ba thử thách lâu dài : nhân quyền và áp lực quốc tế ; kinh tế và áp lực quốc nội ; tín nhiệm và áp lực ngoại giao. Các vấn đềđịa chính trị, bao gồm các nỗ lực liên minh tại Á châu Thái Bình Dương như Nhật, Ấn, Úc, Mỹ v.v… để cân bằng hay kiềm chế quyền lực của Trung Quốc, hay chính trị nội địa, không nằm trong phạm vi của bài này.

Nhân quyền : vấn đề quốc tế

Về vấn đề nhân quyền, trước hết cần nói về sự đối xử của đảng và nhà nước của ông Tập đối với người Uighur tại Tân Cương.

Sau bao nhiêu tiếng kêu gào của cộng đồng người Uighur tại Tân Cương và lưu vong trên khắp thế giới trong hai năm qua, giờ đây các chính sách tập trung và đồng hóa của Trung Quốc tại Tân Cương đã bị phơi bày và phản đối khắp nơi. Khoảng một triệu người bị tập trung trong hàng trăm trại cải tạo trong vùng này bị ép buộc phải từ bỏ ngôn ngữ, niềm tin tôn giáo và các hoạt động văn hóa của họ. Họ phải học tập cái gọi là tư tưởng Tập Cận Bình, như đề cập trên. Bên ngoài các trại này thì hơn 10 triệu người sắc tộc thiểu số gốc Thổ (Turkic) bị theo dõi, kiểm soát và giới hạn mọi quyền tựdo cá nhân. Tất nhiên Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của ông Tập sẽphủ nhận mọi vi phạm nhân quyền của họ. Chế độ đổ lỗi cho các thành phần Hồi giáo muốn ly khai và gán cho thành phần này cái mũ khủng bố. Tuy chế độ có thể bưng bít và tuyên truyền với người dân Trung Hoa các chính sách đối xử tồi tệ với người Uighur, họ không dễ gì lừa bịp được thế giới này. Thân nhân của người Uighur hiện đang sống khắp nơi trên thế giới, và là tai mắt và nhân chứng cho các chính sách đồng hóa khắc nghiệt này. Chẳng hạn như tại Úc, các cộng đồng Uighur tại các thành phố Adelaide, Melbourne và Sydney hầu như ai cũng có thể kể câu chuyện về sự mất liên lạc với thân nhân của mình tại Tân Cương trong thời gian qua.

Thế giới đã mạnh mẽ lên án hành động vi phạm nhân quyền ở tầm mức khổng lồ và trầm trọng này của Trung Quốc. Điển hình là quốc hội Hoa Kỳ, cảhai viện và lưỡng đảng, mà đứng đầu nỗ lực này là Thượng Nghị sĩ Marco Rubio ; 278 nhà khoa bảng trong mọi lĩnh vực trên toàn thế giới ; các chuyên gia nhân quyền Liên Hiệp Quốc ; 15 đại sứ của các quốc gia Tây phương đứng đầu là Canada ; và các cuộc biểu tình rầm rộ của người dân khắp nơi đồng hành với người Uighur. Ông Tập và giới lãnh đạo Bắc Kinh không muốn thế giới phê bình họ về chính sách đối xử với người Uighur, do đó trong mọi diễn đàn mà có thể, ông Tập đều kêu gọi các nước khác nên tôn trọng hơn là "phê bình sự chọn lựa nội bộ của các quốc gia khác". Ông Tập có vẻ tựhào vềhệ thống kiểm soát được được thiết kế và thử nghiệm tại Trung Quốc, kể cả Tân Cương, và còn cho rằng kiểu mẫu "ổn định xã hội" được áp dụng tại đây nên được xuất khẩu qua Trung Đông. Nhưng ông Tập quên rằng quốc gia mà ông đang lãnh đạo có thể đạt được các bước tiến công nghệ của thế kỷ 21 nhưng vẫn mang tư duy và văn hóa cổ hủ và độc đoán của hàng ngàn năm trước. Ông Tập không nhìn ra được rằng vẫn có nhiều cách điều hành quản lý quốc gia văn minh và hiệu quả hơn, không nhất thiết phải đối xử tàn tệ và áp bức để người dân và các sắc tộc thiểu số.

Ngoài sự đối xử với hàng triệu người Uighur hay người Thổ như thế, người ta sẽ không quên cái chết của Lưu Hiểu Ba vào ngày 13 tháng 7 năm ngoái, lúc mà ông Tập đang đứng trên đỉnh cao nhất của quyền lực. Với bao nhiêu quyền lực trong tay như thế, nắm trọn các chức vụ chủ tịch chính yếu, kể cả Ủy ban Quân sự Trung Ương hay Ủy ban An ninh Quốc gia, vậy mà ông Tập vẫn lo ngại một ông Lưu ốm yếu bệnh tật hiểm nghèo đểkhông cho ông xuất ngoại chữa bệnh.

Từ khi ông Tập lên đỉnh cao quyền lực đầu năm 2013 đến nay, các giá trị phổ quát hay các nền dân chủ hiến định Tây phương được xem là động lực rình rập được thiết kế để làm suy yếu, gây bất ổn và phá nát Trung Quốc. Nội trong năm 2015, Trung Quốc đã giam cầm 300 luật sư, các nhà hoạt động và hỗ trợ pháp lý. Ngày hôm nay nó vẫn tiếp diễn, và các đối tượng của họ Tập là phóng viên, lãnh đạo tôn giáo, giới khoa bảng, các nhà hoạt động xã hội và các luật sư nhân quyền. Một trong các chuyên gia hàng đầu về Trung Quốc, Orville Schell, nhận định rằng Trung Quốc đã thụt lùi một cách không thể tránh khỏi vào không khí chính trị có tính cách giống Mao Trạch Đông thời 1970 hơn là Đặng Tiểu Bình thời 1980.

Một vài phát họa nêu trên cho thấy được những lời hoa mỹ của ông Tập, chẳng hạn như nên tham khảo nhau, không nên đối đầu, nên theo đuổi đồng tồn, và nhất là "phải bác bỏ sự kiêu ngạo và thành kiến, tôn trọng và hòa nhập với nhau, và ôm ấp sự đa nguyên của thế giới chúng ta" v.v… cho thấy ông Tập đầy mâu thuẫn. Nói một đàng làm một nẻo. Đối ngoại thì ông Tập yêu cầu tham khảo nhau và ôm ấp sự đa dạng. Đối nội thì ông Tập và BộChính trị hay Ủy ban Thường vụ của ông chẳng cần tham khảo ai và tiêu diệt sự đa dạng. Chế độ của ông tập có coi ý kiến của dân ra gì, có bao giờtham khảo họ hay có ý định hỏi họ thật sự muốn gì. Còn mọi hình thức đa nguyên đều bị loại trừ hay triệu tiêu để trở thành nhất nguyên, trong đó Hán tộc, tiếng Quan Thoại được tiêu chuẩn hóa, hay các vùng tự trị trước đây, từ Tân Cương đến Tibet hay Hồng Kông v.v…, cũng sẽ nằm trong chủtrương hội nhập với Bắc Kinh để trở thành khối đồng nhất. Để Trung Quốc trở thành một quốc gia trung tâm của thiên hạ vào thế kỷ 21.

Thời đại của tư tưởng Tập Cận Bình là như thế đó !

Ông Tập quên rằng cho dầu Trung Quốc có quyền lực và giàu có bao nhiêu, có là bá chủ thiên hạ đi nữa, nhưng nếu nó vẫn vi phạm nhân quyền, vẫn tiếp tục đi đàn áp người dân của mình hay các sắc tộc thiểu số khác, thì sẽ không bao giờ được những người tự do và tự trọng trên thế giới tôn trọng mình cả. 

Kinh tế Trung Quốc không ngừng phát triển trong bốn thập niên qua, giúp trở thành nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới, thu hoạch số lượng người trở thành tỷ phú nhiều nhất thế giới trong một thời gian ngắn kỷ lục. 104 tỷ phú này đang nắm giữ các vai trò lãnh đạo hàng đầu tại Trung Quốc, trong đó 45 tỷ phú đang là thành viên quốc hội. Theo đà phát triển này thì kinh tế Trung Quốc có thể qua mặt Hoa Kỳ trở thành số một thế giới vào đầu thập niên 2030. Phát triển kinh tế là điều kiện sống còn của chế độ, biện minh cho chính nghĩa cầm quyền tuyệt đối và toàn diện. Mặc dầu Trung Quốc hiện vẫn đang là một nhà nước độc đảng, nó chỉ có thể tiếp tục như thế nếu kinh tế Trung Quốc vẫn tăng trưởng một cách ngoạn mục như trước. Nhưng có nhiều dấu hiệu cho thấy vấn đề không suôn sẻ như ông Tập Cận Bình mong đợi.

Kinh tế : vấn đề quốc nội

Nền kinh tế Trung Quốc đã chậm lại, GDP chỉ còn khoảng 6,5% của khóa ba năm 2018. Mặc dầu vẫn còn cao so với tiêu chuẩn quốc tế, theo the New York Times thì tốc độ này là chậm nhất kể từ đầu năm 2009 ngay trong thời điểm khủng hoảng tài chánh toàn cầu GFC. Charles Lyons Jones thuộc Viện Lowy cho rằng đối với đối tượng độc giả ngoại quốc, tờ China Daily trình bày con số GDP vào khoảng 6,58 đến 6,64%, tức vẫn cao hơn 6,5 một chút. Trong khi đó tờ People’s Daily nhắm vào độc giả trong nước nên nếu khi đưa tin tỷ lệ phát triển chậm thì sẽ gây vấn đề, do đó nó nêu con số GDP là 6,70%.

Theo chuyên gia Fraser Howie thì đối với Trung Quốc, con số GDP phải hiểu là mục tiêu chính trị chứ không phải là sự đo lường của thành quả kinh tế. Howie nhận định rằng những ai đã từng làm việc với nơi này đều biết Trung Quốc có vô số dữ liệu và con số (full of data and numbers), và trong khi có một số đúng, nó không có nghĩa các tập dữ liệu này hoàn chỉnh. Theo nhận định của Howie thì gần như mọi mục tiêu số liệu đưa ra bởi lãnh đạo chính trị Trung Quốc sẽ được đáp ứng, và nếu không được thì dữ liệu đó sẽ biến mất trong khoảng trống lịch sử Trung Quốc, không bao giờ được nhắc lại lần nữa.

Chủ trương của ông Tập là muốn người dân trong nước tiếp tục nghe và tin nền kinh tế Trung Quốc vẫn trên đà phát triển, dù giá phải trả là gì đi nữa. Vì thế nên nhà nước Trung Quốc vẫn tiếp tục muốn kích thích sự phát triển chứ không muốn nó chậm lại, nhất là khi đang phải đối phó với cuộc chiến thương mại do ông Trump phát động. Theo Bloomberg thì nợ vay Trung Quốc gia tăng 14% vào năm 2017, phồng lên đến 266% của GDP, trong khi vào năm 2008 chỉ có 162%.

Là người có tiếng nói sau cùng về chính sách kinh tế, ông Tập đối diện với hai lựa chọn : một, nếu ông Tập muốn kinh tế tiếp tục tăng trưởng thì phải tiếp tục mượn tiền để bơm nó vào kích thích tăng trưởng, trong khi đống nợ này như quả bom có thể làm tung cả hệ thống tài chánh ; hai, chấp nhận sự tăng trưởng chậm lại và giảm bớt nợ quốc gia. Cả hai đều không là giải pháp tối hảo cho ông Tập. Thêm vào đó, với nền kinh tế chậm lại, thị trường chứng khoán lao dốc năm nay (làm mất 1,1 ngàn tỷ đô la Mỹ), làm cho 32 công ty tư nhân phải quyết định bán lại cho nhà nước. Ông Tập từng hứa sẽ bảo vệ các công ty tư nhân gặp khó khăn nên không thể nào làm ngơ, mặc dầu làm như thế thì càng có nghĩa là càng kiểm soát thị trường thay vì kinh tế thị trường.

Cuộc chiến thương mại, bắt đầu với việc áp thuế của Tổng thống Donald Trump vào giữa năm nay, tuy chưa có ảnh hưởng đáng kể vào tài chánh năm nay nhưng sẽ có vào năm tới và sau đó. Ông Tập đang gặp bao nhiêu thử thách, nên việc đối phó thêm với áp lực của chính quyền Trump là điều muốn tránh. Do đó nên đã có nhượng bộ, ít nhất là về mặt thái độ, để làm vừa lòng chính phủ Trump. Sự kiện hai bên đồng ý đình chỉ áp đặt thêm thuế quan trong vòng 90 ngày kể từ ngày 1 tháng 12 để tìm cách giải quyết những tranh chấp thương mại thật ra sẽ không giải quyết được điều gì, bởi tự bản chất cuộc chiến này không thuần túy thương mại. Nó là về an ninh và chính trị quyền lực. Với quá khứ của Trung Quốc, lãnh đạo của Hoa Kỳ dù là Cộng hòa hay Dân chủ đều thấy có nhu cầu thay đổi lớn lao trong cách tiếp cận để kiềm chế. Ngay cả khi quan thuế bị hoãn lại, Hoa Kỳ sẽ cải cách quan hệ kinh tế Mỹ-Trung qua biện pháp giới hạn đầu tư, kiểm soát xuất cảng và các hành động thi hành pháp luật bền vững để chống lại gián điệp công nghiệp và mạng.

Ông Trump đang ở thế tay trên, trong khi ông Tập đang chịu nhiều áp lực mà lại cố gắng duy trì tỷ lệ phát triển kinh tế. Hiện nay chưa ai biết rõ mục tiêu sau cùng của ông Trump là gì trong cuộc chiến thương mại này, trong khi lập trường của ông Pence và đại đa số thành phần lãnh đạo trong nội các ông Trump rõ ràng muốn nhiều hơn thế. Họ sẽ không chấp nhận thỏa hiệp về thương mại, dù Trung Quốc có nhượng bộ đến mấy, là xong hết.

Những công ty hàng đầu của Trung Quốc như Huawei đóng góp đáng kể vào nền kinh tế và sức mạnh chính trị của Trung Quốc. Vì thế cho nên sự kiện bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou), giám đốc tài chánh của công ty Huawei, bị bắt tại Canada và có thể bị dẫn độ qua Hoa Kỳ, đã làm cho ông Tập với tư thế chủ tịch mọi thứ và lãnh đạo toàn diện lung lây.

Tín nhiệm : vấn đề ngoại giao

Sau khi bà Mạnh Vãn Châu bị bắt, thế giới một lần nữa có cơ hội nhìn thấy rõ cung cách hành xử thiếu lễ độ và thiếu hiểu biết về mặt ngoại giao của Trung Quốc.

Cũng cần nhắc lại là rất nhiều lần trong quá khứ, các nhà ngoại giao Trung Quốc, kể cả các đại sứ của họ từng làm việc lâu năm ở nước ngoài, đã công khai lẫn ngấm ngầm yêu cầu lãnh đạo chính trị của các nước Tây phương can thiệp vào các quyết định của tư pháp hay các cơ quan truyền thông độc lập. Họ sống và làm việc tại đó mà cũng không nhìn nhận và chấp nhận được rằng không giống như tại Trung Quốc, các ngành tư pháp, lập pháp hay truyền thông đều độc lập với hành pháp. Ngay cả các cơ quan truyền thông được chính phủ tài trợ, như ABC và SBS tại Úc, hơn một tỷ đô la cho tài trợ nền chỉ riêng cho ABC một năm, mà chính phủ không có tiếng nói nào cả trong nội dung của các chương trình này. Đúng ra thì không có cơ quan truyền thông nào mà phê bình và vạch trần các sai trái của chính phủ Úc một cách sâu sắc và chuyên nghiệp như thế.

Nhưng giới ngoại giao nói riêng lãnh đạo Trung Quốc nói chung vẫn chưa hiểu hay chưa chấp nhận điều này, nên cứ nổi đùng lên khi có biến sự. Elliott Zaagman gọi cung cách hành xử này là ngoại giao giận dữ. Chữ (throw a) tantrum cũng thường được dùng cho con nít hai đến bốn tuổi hay nằm vạ, giận hờn. Zaagman kể lại vài sự kiện sau đây :

- Vào tháng 9 năm nay, một người quốc tịch Trung Quốc bị bắt và buộc tội hành hung tại Anh vì đã bạo động tấn công vào những người đang thảo luận về nhân quyền và pháp quyền tại Hồng Kông. Nhưng hành động này lại được ca ngợi trên mạng điện tử Trung Quốc, và được biện hộ bởi tòa Đại sứ Trung Quốc tại London. Chưa hết, tòa đại sứ còn yêu cầu phải xin lỗi.

- Trước đó vài tuần tại Thụy Điển, một nhóm người du lịch gốc Trung Quốc bị cảnh sát giải tán khỏi hành lang một khách sạn vì họ từ chối rời nơi đó, mặc dầu cảnh sát thực hiện rất chuyên môn. Trung Quốc phản ứng bằng cách yêu cầu chính phủ Thụy Điển phải xin lỗi.

- Vào tháng Sáu năm nay, một đài truyền hình Úc số 9 có đi một bài tường trình phê phán chính sách ngoại giao của Trung Quốc tại Thái Bình Dương. Ông Saixian Cao, người đứng đầu truyền thông vụ của tòa đại sứ tại thủ đô Canberra, đã gọi cho đài này và lớn tiếng quát mắng bà Kristy Thompson, nhà điều hành sản xuất : "Lấy nó xuống và đưa nó cho lãnh đạo bà… Bà không được dùng phim ảnh đó… Bà lắng nghe nè… Sẽ không còn những hành vi tệ hại như thế trong tương lai".

Trong trường hợp bà Mạnh Vãn Châu cũng vậy. Bộ ngoại giao Trung Quốc và các cơ quan truyền thông của nhà nước lên tiếng phê phán Canada và phản ứng bằng cách đòi hỏi quá đáng. Nó cho thấy sự thiếu hiểu biết của họ đối với chức năng tư pháp độc lập của một nền dân chủ. Cũng nên nhớ rằng trong một nền dân chủ pháp trị như Canada, việc chính quyền Trump yêu cầu dẫn độ bà Mạnh Vãn Châu về Hoa Kỳ là một chuyện, chuyện còn lại là hoàn toàn do tòa án Canada xét thấy có hợp pháp hay không trong vấn đề này. Thủ tướng, tổng thống, chính phủ hay quốc hội v.v… đều phụ thuộc vào các diễn giải và quyết định quan trọng, nhất là tối cao pháp viện. Trung Quốc sẽ không bao giờ hiểu được điều này, nhất là những người lãnh đạo của họ đang ở Bắc Kinh, khi họ nắm mọi quyền trong tay.

Những người như ông Cao chẳng lẽ không hiểu được những điều căn bản về dân chủ như thế ? Hay vì ông Cao không có sự chọn lựa mà phải nghe theo lệnh của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, hay chính từ lãnh đạo tối cao, ở Bắc Kinh ?

Dù là ai đi nữa, cách hành xử như thế chỉ làm tồi tệ vấn đề và làm xấu đi bộ mặt ngoại giao của các tập đoàn và nhà nước Trung Quốc.

Nhà lý thuyết vật lý đoạt giải Nobel năm 1965 Richard Feynman từng nói : "Nguyên tắc đầu tiên là bạn không thể lừa gạt chính mình – và bạn là người dễ lừa gạt nhất".

Trung Quốc luôn đưa ra bao nhiêu dự án lớn và con số lớn làm hoang mang những người đầu tư, thương gia cũng như người dân của họ. Nhưng các con số họ đưa ra thường là không khả tín vì không đầy đủ. Bí mật quốc gia mà!

Ông Tập là người đứng đầu của tất cả các quyết định này. Cần nhắc lại là vào năm 2015, ngay tại Vườn hoa Hồng ở Nhà Trắng ông Tập đã nổi tiếng nói dối rằng Trung Quốc "không có ý định quân sự hóa" Biển Đông, nhưng trong thực tế ông Tập đang lên kế hoạch xây dựng các đảo nhân tạo với căn cứ quân sự có bề lớn như Pearl Harbour.

Lãnh đạo Trung Quốc, đứng đầu là ông Tập, đã đang và vẫn tiếp tục lừa gạt người khác và lừa gạt chính mình. Họ xóa bỏ nhiều sự thật lịch sử và soạn các chương trình giáo dục yêu nước với mục tiêu thế hệ hôm nay và mai sau chỉ biết phiên bản lịch sử duy nhất và phải chấp nhận nó. Họ tuyên truyền riết rồi trở thành nạn nhân của chính những lời tuyên truyền của mình.

Tất cả những ai trong hoặc ngoài Trung Quốc có dính líu đến nước này đều cảm thấy ngờ ngợ và bất an bởi họ không thể tin được những con số thống kê, những dữ kiện nhà nước cung cấp, hay luật pháp ban hành tại đây. Khi không có một nền truyền thông tự do và không có một nền tư pháp độc lập, thì mọi quyết định lớn nhỏ dễ trở thành tùy tiện. Những kẻ nắm quyền trong tay sẽ có tiếng nói sau cùng, bất chấp đúng sai, bất chấp pháp luật và sự thật ra sao. Cơ chế và thể chế đó chỉ tạo bất an và ngờ vực hơn là lòng tin và tín nhiệm.

Do đó tin tưởng và tín nhiệm vẫn là con số thâm hụt lớn nhất tại Trung Quốc hiện nay.

Vài lời kết

Theo giáo sư David Shambaugh, một chuyên gia về Trung Quốc, mỗi năm ngân sách cho mục tiêu tuyên truyền của chế độ là khoảng 10 tỷ đô la.

Khi lãnh đạo của một quốc gia mà đối nội thì triệt tiêu mọi tiếng nói đối lập, còn đối ngoại thì các thuộc hạ của ông Tập cũng tiếp tục thể hiện cung cách hành xử quen thuộc của họ trong nước, vừa thô lổ cộc cằn vừa hiếu chiến, thì 10 tỷ đô la để tuyên truyền hay bao nhiêu nỗ lực xây dựng quyền lực mềm của họ cũng trở thành lãng phí.

Ông Tập và lãnh đạo Trung Quốc sẽ tiếp tục bưng bít, tuyên truyền và sử dụng bạo lực để trấn áp mọi tiếng nói khác biệt. Tuy có hiệu quả thật đối với bên trong lãnh thổ Trung Quốc, với thế giới bên ngoài thì mọi nỗ lực của họ không thể lừa gạt giới tình báo chuyên nghiệp, giới truyền thông tự do cũng như những người quan tâm và yêu chuộng tự do.

Chẳng hạn như tại Úc, các phóng viên chuyên về Trung Quốc, có người làm việc tại Trung Quốc và cũng có người tại Úc, đã góp phần đáng kể trong việc tường trình sự xâm nhập và lũng đoạn của Bắc Kinh tại các đại học, các cộng đồng người Hoa khắp Úc, cũng như với các đảng chính trị và chính giới của Úc. Tính cách chuyên nghiệp của các tường trình này đã giúp cho dân Úc hiểu rõ hơn vấn đề, qua đó cũng giúp cho thế giới hiểu rõ các âm mưu đằng sau các Viện Khổng Tử hay hành động đội lốt "quyền lực mềm" khác của Đảng cộng sản Trung Quốc. Tóm lại, truyền thông là một vũ khí lợi hại để đối đầu với độc tài.

Lúc viết xong bài này thì nhận được thêm các tin về các cơ quan tình báo của Trung Quốc tiếp tục chiến dịch đánh cấp tài sản trí tuệ của Hoa Kỳ, Úc, Anh, Tân Tây Lan và chắc chắn nhiều quốc gia có nền kinh tế hay kỹ nghệ cao. FBI và Bộ Công lý của Hoa Kỳ qua ông Christopher Wray và ông Rod Rosenstein đã chỉ mặt thủ phạm Trung Quốc.

Ông Rosenstein đã phê phán Trung Quốc vi phạm cam kết 2015 là không được đánh cắp các bí mật về thương mại hay các thông tin mật khác. Chính phủ Úc cũng đã công khai yêu cầu Trung Quốc ngưng các hành động ăn cắp tài sản trí tuệ, bí mật thương mại và thông tin doanh nghiệp mật khác để sử dụng nó cho ưu thế cạnh tranh của mình. Ông Tập là người có tiếng nói sau cùng về các vấn đề mạng và an ninh quốc gia, trong khi đó ông Chu Hoa và ông Trương Kiến Quốc bị giới chức Hoa Kỳ buộc tội tấn công mạng nói trên. Như thường lệ, Trung Quốc vẫn một mực chối bỏ các cáo buộc này. Nhưng ai sẽ tin họ khi chữ tín đối với Trung Quốc khó thể nào xuống thấp hơn được.

Quyền lực bất chính là nguyên nhân, và cũng là hậu quả, tất yếu. Muốn được sự tin tưởng và tín nhiệm thì lãnh đạo Trung Quốc, nhất là ông Tập Cận Bình, cần phải chứng minh sự liêm chính, minh bạch và tính nhất quán trong hành động của mình. Đây là các giá trị mà họ thiếu vắng hoàn toàn mặc dầu họ đã có được 500 Viện Khổng Tử trên khắp thế giới.

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 22/12/2018

Tài liệu tham khảo :

Ben Westcott, "Xi Jinping says no one wins in 'cold war', but Pence won't back down ", CNN, November 17, 2018.

Elizabeth C. Economy, "China's Imperial President ", Foreign Affairs, November/December 2014 Issue.

Elizabeth C. Economy, "China's New Revolution ", Foreign Affairs, May/June 2018 Issue.

BBC Monitoring, "His own words : The 14 principles of 'Xi Jinping Thought' ", BBC, October 24, 2017.

Salvatore Babones, "The Meaning of Xi Jinping Thought ", Foreign Affairs, November 2, 2017.

R.K.G., "China’s tyranny of characters ", The Economist, July 5, 2016.

Vivienne Chow, "How China changed its language on speech ", The Interpreter, Lowy Institute, November 5, 2018.

Geoff Wade, "Confucius Institutes and Chinese soft power in Australia ", Parliamentary Library, Flagpost, November 24, 2014.

Chengxin Pan, "Made in China 2025 and US–China power competition ", The Interpreter, Lowy Institute, August 10, 2018.

Tin của VOA, "Trung Quốc bác cáo buộc giam 1 triệu người Uighur ở Tân Cương ", VOA, August 13, 2018.

Nury Turkel and Michael Clarke, "Uighur : Australia needs to end "business as usual" with China ", The Interpreter, Lowy Institute, December 20, 2018.

VOA, "Lưỡng đảng Mỹ đòi Trump trừng phạt Trung Quốc vì đàn áp người Hồi giáo ở Tân Cương ", VOA, August 31, 2018.

Marco Rubio, "Rubio, Menendez, Colleagues Introduce Legislation In Response To China's Human Rights Abuses Of Uyghurs ", Press Release, November 14, 2018.

Michael Martina, "Scholars condemn China for mass detention of Muslim Uighurs ", Reuters, November 27, 2018.

VOA, "Liên Hiệp Quốc kêu gọi Trung Quốc thả người Uighur khỏi những nơi bị cho là trại cải huấn ", VOA, September 1, 2018.

Philip Wen, Michael Martina, Ben Blanchard, "Exclusive : In rare coordinated move, Western envoys seek meeting on Xinjiang concerns ", Reuters, November 15, 2018.

Charles Rollet, "Ecuador’s All-Seeing Eye Is Made in China ", Foreign Policy, August 9, 2018.

Kurt M. Campbell and Ely Ratner, "The China Reckoning ", Foreign Affairs, March/April 2018 Issue.

Kelly Hammond, Rian Thum, and Jeffrey Wasserstrom, "China’s Bad Old Days Are Back ", Foreign Affairs, October 30, 2018.

Tara Francis Chan, "Communist China has 104 billionaires leading the country while Xi Jinping promises to lift millions out of poverty", Business Insider Australia, March 4, 2018.

Alexandra Stevenson, "China’s Growth Hits Slowest Pace in a Decade", The New York Times, October 18, 2018.

Charlie Lyons Jones, "Deng’s ghost haunts Xi, as Maoism makes a return", The Interpreter, Lowy Institute, November 2, 2018.

Fraser Howie, "Lies, damn lies, and Chinese statistics", The Interpreter, Lowy Institute, September 5, 2018.

Enda Curran, "China’s Debt Bomb", Bloomberg, September 17, 2018.

Laura He and Zhang Shidong, "Is Chinese capitalism in crisis, as stock market rout drives private companies into the state’s arms ?", South China Morning Post, October 20, 2018.

Stephen Letts, "China's economy slows to levels not seen since the GFC", ABC News, October 19, 2018.

VOA, "Trump để ngỏ khả năng triển hạn hưu chiến thương mại", VOA, December 5, 2018.

Ely Ratner, "There Is No Grand Bargain With China", Foreign Affairs, November 27, 2018.

Sam Roggeveen, "What I missed this year: America pushes back", The Interpreter, Lowy Institute, December 19, 2018.

Elliott Zaagman, "Meng Wanzhou: China’s "tantrum diplomacy" and Huawei", The Interpreter, Lowy Institute, December 12, 2018.

Tara Francis Chan, "How China tried to shut down Australian media coverage of its debt-trap diplomacy in the Pacific", Business Inside Australia, June 21, 2018.

Wikipedia, "Richard Feynman", Accessed on December 20, 2018.

Beijing, "China is spending billions to make the world love it", The Economist, March 23, 2017.

Kelsey Munro, "A free press is a magic weapon against China's influence peddling", The Interpreter, Lowy Institute, December 18, 2017.

Reuters, "US charges Chinese citizens for espionage in major hacking campaign targeting navy, NASA, others", ABC News, December 21, 2018.

Media Release, "Joint media release with Senator the Hon Marise Payne - Attribution of Chinese cyber-enabled commercial intellectual property theft", Peter Dutton, December 21, 2018.

VOA, "Mỹ và đồng minh tố cáo Trung Quốc dọ thám bí mật kinh tế", VOA, December 21, 2018.

Reporting team from Reuters, "China denies 'slanderous' economic espionage charges from U.S., allies", Reuters, December 21, 2018.