Evgeny Morozov
Hiếu Tân dịch
Nhiều giờ trước khi quan tòa trong phiên gần đây xử
Mikhail Khodorkovsky tuyên đọc bản phán quyết mới vào tuần trước, người tù
chính trị kiệt xuất nhất nước Nga đã bị tấn công trên không gian ảo.
Không, website của Khodorkovsky, nguồn tin chính về vụ
án cho nhiều người Nga không bị kiểm duyệt. Đúng hơn, nó đã bị tấn công bởi cái
gọi là những cuộc tấn-công từ-chối dịch-vụ, với đa số người viếng thăm nhận được
thông báo “không tìm thấy trang này”.
Những cuộc tấn công như thế là một công cụ ngày càng
phổ biến để trừng phạt đối thủ, như được chứng tỏ bởi chiến dịch trên mạng chống
các công ty như Amazon và PayPal vì đã cư xử tồi đối với WikiLeaks. Gần như
không thể nào lần ra dấu vết thủ phạm, những cuộc tấn-công từ-chối dịch-vụ tiến
hành thường ít bị báo cáo, vì khó phân biệt chúng với những trường hợp trong đó
website bị tràn ngập bởi một số lượng không lồ người vào. Mặc dầu cuối cùng phần
lớn các site này vẫn trở lại được, những cuộc tấn-công từ-chối dịch-vụ hiếm khi
gây ra công phẫn nhiều như những mưu mô chính thức của chính quyền nhằm lọc
thông tin trên internet.
Trong quá khứ, các chế độ áp bức dựa vào tường lửa
internet để ngăn chặn những người bất đồng chính kiến phổ biến những tư tưởng bị
cấm của họ; Trung Hoa đặc biệt sáng tạo, trong khi các nước khác như Tunisia và
Saudi Arabia luôn theo sát gót. Nhưng những kẻ tấn công trên mạng phục vụ cho
Kremlin đã đánh website của Khodorkovsky có thể làm bộc lộ nhiều về tương lai của
việc kiểm soát Internet hơn việc Bắc Kinh thực hành áp dụng kiểm duyệt truyền
thống vào công nghệ mới.
Theo kiểu của Nga - cái mà tôi gọi là “kiểm soát xã hội”
- không cần đến kiểm duyệt chính thức, trực tiếp nữa. Đội quân công dân mạng
thân-chính phủ - thường bao gồm những tay nghiệp dư làm nghề tự do, những thành
viên của các phong trào thanh niên thân Kremlin, nhận lấy các vấn đề vào trong
tay mình và tấn công những website mà họ không thích, làm cho những người sử dụng
không thể truy cập được, ngay cả ở những nước không hề có kiểm duyệt Internet.
Những cuộc tấn công trên mạng chỉ là một trong những
cách ngày càng nhiều trong đó Kremlin chỉ đạo những người ủng hộ nó kiểm soát nội
dung trên mạng. Phần lớn những nguồn Internet chủ yếu của nước này đều là sở hữu
của những đầu sỏ chính trị thân Kremlin và những công ty do nhà nước kiểm soát.
Những site này không ngần ngại làm treo máy những người sử dụng và xóa đi những
nội dung post lên blog nếu chúng vượt qua lằn ranh do chính phủ vạch ra.
Kremlin cũng ráo riết khai thác Internet để tuyên truyền
và lôi kéo ủng hộ chính phủ, đôi khi với một sự sốt sắng khôi hài. Mùa hè mới rồi
Vladimir Putin đã ra lệnh lắp đặt những camera mạng - phát lên internet trong
thời gian thực - để theo dõi tiến độ của các dự án nhà ở mới cho các nạn nhân của
những cuộc cháy rừng tàn phá nặng nề. Đây là một kiểu tự quảng cáo quá cỡ,
nhưng một số nhà báo hỏi rằng liệu các nạn nhân có máy tính để chứng kiến hành
vi cao quý này không (họ không có). Cục an ninh và Cảnh sát Nga cũng được lợi từ
việc theo dõi qua mạng, bằng cách dùng các site mạng xã hội ở địa phương để thu
thập tin tức tình báo và đo lường tâm trạng của quần chúng.
Trên thực tế Kremlin thực hiện rất ít kiểm duyệt chính
thức Internet, nó thích kiểm soát xã hội hơn là kiềm chế bằng công nghệ. Có một
logic nhất định trong việc nó làm thế. Kiểm duyệt thẳng thừng thì làm hỏng hình
ảnh của nó với nước ngoài: Những cuộc tấn công ảo là rất mơ hồ nên khó rơi vào
báo cáo của các nhà báo nước ngoài về tình hình khí hậu truyền thông đang xấu
đi của nước Nga. Bằng cách cho phép những công ty thân Kremlin và các “tổ chức
dân phòng” kiểm soát cư dân mạng, chính phủ không phải lo đến những nội dung chỉ
trích được post lên blog.
Một lý do khiến nhiều người quan sát nước ngoài bỏ qua
việc Kremlin giật dây những cuộc tấn công từ chối dịch vụ là chúng được dùng
cho những biện pháp rõ ràng hơn của kiểm soát Internet. Những âm mưu khắc nghiệt
của Trung Hoa thanh lọc Internet - đặc tả bởi tạp chí Wired trong một bài báo
năm 1997 với cái tên “Hỏa Vạn Lý Trường Thành của Trung Hoa” đã quay lại sự kiểm
duyệt ngặt nghèo đường hàng không bởi chính phủ cộng sản trong thời kỳ Chiến
tranh Lạnh. Vào thời kỳ đó có thể chặn lại hay thậm chí cắt đứt ảnh hưởng của
các tư tưởng ngoại lai bằng cách làm nghẽn các chương trình phát thanh của
phương Tây. Thế nhưng Internet đã chứng tỏ nó không có hình dạng nhất định để
có thể chế ngự được nó. Vậy tốt nhất là bấu vào nó càng nhiều càng tốt bằng
cách cho phép các công ty tư nhân và các blogger ủng hộ chính phủ lao vào “cuộc
chiến còm” (comment warfare) với các kẻ thù của Bộ chính trị.
Trong khi đó bản thân Trung Hoa lặng lẽ áp dụng nhiều
biện pháp đã được thực hành ở Nga. Website của Ủy ban Nobel Na uy chịu tấn công
liên tục của sau khi tặng giải thưởng 2010 cho Lưu Hiểu Ba, nhà bất đồng chính
kiến Trung Hoa bị cầm tù. Nhiều quan chức chính phủ Trung Quốc bây giờ được yêu
cầu tham gia các khóa huấn luyện truyền thông và sử dụng các kỹ năng của họ để
tạo dư luận trên mạng hơn là kiểm duyệt nó.
Trong đánh giá chính sách tự do Internet của chính phủ
Hoa Kỳ - được Hillary Clinton công bố cách đây một năm - người ta thấy ít có dấu
hiệu cho thấy các nhà ngoại giao Hoa Kỳ nhận biết những cố gắng ngày càng lớn của
các chính phủ độc tài giật dây các lực lượng xã hội để kiểm soát Internet. Cho
đến nay, phần lớn những cố gắng của Washington là nhằm vào hạn chế những tác hại
gây ra bởi việc kiểm soát công nghệ cao. Nhưng ngay ở đây, tại Washington này
việc ấy cũng được làm lỗ chỗ không đều: chỉ mới mấy tuần gần đây Bộ Ngoại giao
đã tặng giải thưởng sáng tạo cho Cisco, công ty đã đóng một vai trò chủ yếu
trong việc giúp Trung Hoa xây dựng tường lửa của nó.
Việc lọc Internet cuối cùng đã biến mất trên phần lớn
thế giới được coi như một thành tựu mơ hồ nếu như nó được thay thế bởi một sự
bùng nổ các cuộc tấn công ảo, sự tăng nhanh lực lượng giám sát của nhà nước và
sự tuôn ra ào ạt tuyên truyền thâm độc của chính phủ. Các nhà hoạch định chính
sách cần thôi đừng nhìn việc kiểm soát Internet chỉ như sự lớn nhanh của việc
làm nghẽn các chương trình phát thanh thời Chiến tranh Lạnh, và hãy bắt đầu chú
ý vào những đe dọa không-công nghệ đối với tự do trên mạng.
Nói đến tầm cỡ xã hội của việc kiểm soát Internet cần
đến những giải pháp chính trị hơn là những giải pháp công nghệ, nhưng đây không
phải là lý do tốt để bám lấy cái ẩn dụ cũ mèm về “Vạn Lý Trường Thành Lửa”
Evgeny Morozov là học giả thỉnh giảng tại Đại học
Stanford và là tác giả của “Ảo giác Mạng: Mặt Tối của Tự do Internet.”
Nguồn:http://gocsan.blogspot.com/2012/06/how-kremlin-harnesses-internet-kremlin.html
