Vận hành của hệ thống tổng thống ở Brazil

Posted on
  • Chủ Nhật, 13 tháng 5, 2018
  • by
  • Minh Anh
  • in
  • Nhãn:

  • Hệ thống tổng thống trở nên hoạt động rất khác khi được áp dụng ở xã hội với các điều kiện địa lý, xã hội và chính trị khác với Mỹ, như Brazil là một ví dụ. Cũng như hầu hết các nước Mỹ Latin, chế độ dân chủ của Brazil luôn là chế độ tổng thống. Hệ thống tổng thống hiện tại đến từ hiến pháp năm 1988.
    Theo hiến pháp, tổng thống Brazil có nhiều quyền lực hơn tổng thống Mỹ, nhưng quốc hội với hệ thống đảng yếu và phân mảnh, cùng hệ thống liên bang có mức tản quyền nhất trên thế giới, khiến cho các quyền lực này trở nên ít hữu hiệu hơn so với những gì được quy định trong hiến pháp. Các tổng thống thành công thường cố gắng sử dụng kết hợp lợi ích và kỉ luật đảng để tăng cường vị thế của mình. Các nỗ lực của họ nhìn chung là thành công, và các tổng thống gần đây có thể quản trị hiệu quả hơn những người tiền nhiệm của họ trong 15 năm trước đó.
    Không như Mỹ, tổng thống của Brazil được bầu chọn trực tiếp thông qua hệ thống bầu cử hai vòng: nếu không ứng viên nào giành được đa số tuyệt đối (>50%) trong vòng một, thì hai ứng viên nhiều phiếu nhất sẽ chạy đua trong vòng hai sau đó hai tuần. Chỉ có duy nhất một ứng viên tổng thống giành chiến thắng ngay từ vòng đầu tiên, đó là Fernando Henrique Cardoso, người giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử năm 1994 và 1998.
    Ban đầu, tổng thống chỉ phục vụ một nhiệm kì 5 năm. Các sửa đổi hiến pháp sau đó giảm nhiệm kì xuống 4 năm cho trùng với nhiệm kì quốc hội, và cho phép tối đa hai nhiệm kì. Hai tổng thống gần nhất Cardoso và Luiz Inácio “Lula” da Silva, đều phục vụ hai nhiệm kì. Các tổng thống Brazil có những quyền lực điển hình trong hệ thống tổng thống: đứng đầu nhà nước và chính phủ, tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang, bổ nhiệm các quan chức. Ngoài ra ở Brazil, họ còn có một số quyền lực khác thường: 1) quyền đề ra các sắc lệnh, có hiệu lực như luật trong 30 ngày, 2) quyền phủ quyết riêng rẽ, cho phép tổng thống loại bỏ các điều khoản nào đó trong dự luật quốc hội gửi qua, mà không phủ quyết toàn bộ dự luật, và 3) độc quyền khởi thảo các dự luật về ngân sách.
    Tổng thống Brazil phải làm việc với một hệ thống đa đảng phân mảnh. Bởi vì hệ thống bầu cử của Brazil, nên các chính trị gia không có nhiều khuyến khích để theo sau lãnh đạo đảng một khi họ trở thành nghị sĩ. Cả hai viện trong quốc hội lưỡng viện của Brazil bao gồm rất nhiều đảng. Sau cuộc bầu cử năm 2010, hạ viện gồm 22 đảng, đảng lớn nhất, đảng của tổng thống chỉ dành được 17% số ghế. Cách duy nhất cho tổng thống để thông qua dự luật là xây dựng liên minh với một vài đảng, điều có thể thực hiện theo một số cách.
    Trong một vài cuộc bầu cử đã qua, một vài đảng ủng hộ một ứng viên tổng thống, một kết quả của các cuộc đối thoại trước bầu cử liên quan đến việc chia sẻ quyền lực sau bầu cử. Tổng thống sau đó chia sẻ quyền lực bằng cách bổ nhiệm các thành viên của những đảng ủng hộ mình vào trong nội các và các chức vụ khác. Tổng thống về cơ bản hình thành chính phủ liên minh giống như chính phủ trong hệ thống đại nghị, dù sự yếu kém của các đảng của Brazil có nghĩa rằng tổng thống có thể gặp khó khăn trong việc khiến cho các nghị sĩ bỏ phiếu theo cách mà lãnh đạo đảng mong muốn.
    Tổng thống có thể sử dụng phủ quyết riêng rẽ để đối thoại với các nhà lập pháp đơn lẻ nhằm đạt được sự ủng hộ của họ cho một dự luật nhất định. Cũng như ở Mỹ, các nhà lập pháp Brazil tham gia vào nền chính trị ‘tiền chính phủ’, nghĩa là, họ tìm cách ủng hộ cho các dự án ở khu vực quê hương của họ với ngân sách quốc gia. Đây là sự tiếp tục của truyền thống chính trị bảo trợ lâu đời ở Brazil trong đó các quan chức được bầu mang về quê hương mình các nguồn lực từ ngân sách trung ưng để giành được sự ủng hộ. Tuy nhiên, việc phủ quyết riêng rẽ của tổng thống cho phép ông quyết định điều khoản nào trong các điều khoản được giữa hoặc bị loại bỏ, vì vậy ông có thể trao đổi sự ủng hộ cho một dự án của một nhà lập pháp nhằm đổi lại cho sự ủng hộ của họ cho một dự luật quan trọng hơn của ông.
    Tổng thống đầu tiên được bầu trực tiếp theo hiến pháp năm 1988 là Fernando Collor, và đảng của ông chỉ có 3% số ghế trong hạ viện, nên không thể sử dụng phương pháp nào trong các phương pháp trên để xây dựng liên minh. Thay vào đó ông cai trị chủ yếu thông qua sắc lênh, sử dụng 150 sắc lệnh trong năm đầu tiên cầm quyền. Thường, khi một sắc lệnh hết hiệu lực, ông sẽ tái khởi động nó trong ngày kế tiếp, về cơ bản nó có thể kéo dài bao lâu ông muốn. Toàn án tối cao Brazil chưa bao giờ phán quyết chống lại hành vi này, dù tính hợp hiến của nó đáng ngờ. Khi ông tiếp tục lờ đi quốc hội và không thể giải quyết vấn đề lạm phát cao kinh niên của Brazil, ông đánh mất sự ủng hộ; và cuối cùng ông bị buộc phải từ chức sau một scandal tham nhũng.
    Các tổng thống sau đó thừa nhận vai trò của quốc hội và sử dụng các chiến lược đối thoại khác nhau như ở trên để thông qua các dự luật. Năm 2001, quốc hội Brazil thông qua cải cách giới hạn khả năng của tổng thống trong việc kéo dài các sắc lệnh khi đã hết hiệu lực. Dù luật giới hạn nghiêm ngặt việc tái kéo dài các sắc lện theo cách mà Collor đã làm, song việc sử dụng các sắc lệnh trong thực tế vẫn gia tăng. Cardoso đã tạo ra nhiều gấp đôi số sắc lệnh sau khi luật được thông qua, và người kế nhiệm ông, tổng thống Luna tăng sử dụng chúng lên 50%.
    Nhìn chung, quyền lực của tổng thống Brazil bị giới hạn. Các đề nghị lớn của tổng thống thường không được quốc hội thông qua, và một số được thông qua nhưng hầu như đã được điều chỉnh phần lớn. Mỗi phần của dự luật đòi hỏi sự đánh đổi nhượng bộ, không chỉ với các nhà lãnh đạo đảng mà còn với chính các nghị sĩ đơn lẻ. Dilma Rousseff, người kế nhiệm Lula vào năm 2010, và là tổng thống nữ đầu tiên của Brazil, giống như Lula, đến từ Đảng Lao động, vốn là một đảng thống nhất nhất về ý thức hệ. Tuy nhiên, do nó chỉ chiếm phần nhỏ trong quốc hội nên tổng thống Lula phải liên tục thỏa hiệp với các đảng khác. Dù số ghế của đảng này tăng lên đôi chút vào năm 2010, song thỏa hiệp với các đối tác liên minh vẫn là điều then chốt. Việc quản trị trong hệ thống tổng thống với các đảng yếu và phẩn mảnh vẫn là một tiến trình chậm chạp và đầy khó khăn. Và chế độ liên bang của Brazil cũng làm suy yếu quyền lực của tống thống.
    NguồnIntroducing Comparative Politics: Concepts and Cases in Context
     
    Xem trang web chính thức tại Tinhthankhaiminh.org