A. Sách
1. Understanding American Government, Thirteenth edition, Susan Welch
1. Understanding American Government, Thirteenth edition, Susan Welch
Dân chủ bảo vệ
Nitisha
Định nghĩa
Chủ
đề chính của nền dân chủ cổ điển là sự tham gia của tất cả các công dân vào
trong các hoạt động của quốc gia và người dân Athen (nơi mà nền dân chủ cổ điển
phát triển rực rỡ nhất) tin rằng họ có thể đạt được sự bình đẳng. Vì vậy, cơ sở
của nền dân chủ cổ điển là sự bình đẳng về quyền và lợi ích.
Ông Nguyễn Trần Bạt trả lời báo đài Phần Lan
Annastina
Abonde (Abonde): Năm nay Việt Nam kỷ niệm 40 năm
giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Nhân dịp này chúng tôi thực hiện một
phóng sự tìm hiểu về những gì Việt Nam đã làm được sau 40 năm. Đầu tiên chúng
tôi muốn nghe ông kể về mình để chúng tôi có thể vẽ một bức tranh về ông?
Nguyễn
Trần Bạt (NTB): Tôi là người sinh ra cùng với nền
cộng hòa đầu tiên của Việt Nam là nước Việt Nam DCCH vào năm 1946. Tôi gắn bó với
đất nước này và nhà nước này. Tôi nghèo khó cùng với những sai lầm của nhà nước
và hoàn cảnh của đất nước và giờ đây tôi trở nên giàu có cũng bởi sự đúng đắn của
nó. Đời sống của tôi và gia đình tôi thay đổi khi đất nước chúng tôi mở cửa.
Tôi vốn dĩ là một kỹ sư, một nhà nghiên cứu trong một cơ quan của Chính phủ,
nhưng làm việc ở đấy rất nghèo và đôi khi đói. Có một chuyện cười để mô tả sự
đói của cơ quan tôi. Có hai con ma xếp hàng mua gạo, người ta hỏi con ma thứ nhất:
anh chết năm nào. Con ma ấy trả lời: tôi chết vào thời kỳ chiến tranh năm 1972,
khi người Mỹ thả bom ở Khâm Thiên. Con ma thứ hai cũng được hỏi chết năm nào mà
gầy gò thế. Con ma ấy trả lời: Tôi đã chết đâu, tôi đang làm việc ở Viện Khoa học
Việt Nam. Vào thời kỳ chưa mở cửa, đất nước chúng tôi khó khăn như thế. Những
trí thức như tôi là ví dụ về sự đói kém vào những năm chưa mở cửa. Nhưng sau
khi mở cửa, do nhận ra được các cơ hội nên tôi nhanh chóng thoát ra khỏi sự
nghèo đói và trở thành người khá thành công.
Tôi
nói như vậy để các bạn thấy rằng sự thành công của tôi gắn liền với chính sách
đổi mới và mở cửa của Nhà nước chúng tôi. Hiện nay tôi hành nghề luật sư và
công ty của tôi là một trong các công ty luật thành công nhất ở Việt Nam. Công
ty của chúng tôi hoạt động trong lĩnh vực tư vấn đầu tư và phát triển doanh
nghiệp. Tôi tự đặt ra cho mình nghĩa vụ là cầu nối giữa các nhà đầu tư nước
ngoài với nền kinh tế Việt Nam. Cá nhân tôi vừa là nhân chứng vừa là một trong
những người dẫn lối cho quá trình hội nhập của Việt Nam.
Abonde:
Sau chiến tranh ở Việt Nam có một chương trình cụ thể nào nối giữa hai miền Bắc
và Nam không, thưa ông?
NTB:
Có chứ, trên tất cả các phương diện. Trước hết phải nói rằng nhà nước CHXHCN Việt
Nam là một nhà nước hợp nhất và kế thừa các nghĩa vụ của các nhà nước trước đó
trên lãnh thổ Việt Nam. Họ đã làm tất cả những việc tạo ra sự hòa hợp giữa hai
miền. Tôi là một chiến binh cho nên tôi chứng kiến từng phút một sự hòa giải
này. Những ngày đầu tiên khi quân đội của miền Bắc Việt Nam có mặt ở miền Nam
Việt Nam, chúng tôi đã được dặn dò và kiểm soát trong thái độ cư xử với người
dân. Tuy chúng tôi chưa hoàn toàn kiểm soát được một cách chặt chẽ tất cả các
hiện tượng tiêu cực, nhưng đại bộ phận các hành vi của bính lính đã được kiểm
soát một cách thành công. Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa cũng có những hoạt
động kiểm soát các hành vi của các công chức của mình. Ngay lập tức họ đã tổ chức
các hình thức chính quyền lâm thời để ổn định trật tự xã hội. Dài hơn một chút
là tiến hành kiểm soát chặt chẽ hơn các lực lượng chống đối chính quyền mới.
Phải
nói rằng tất cả các việc kiểm soát như vậy rất thành công vì không xảy ra đổ
máu. Sau chiến tranh một số năm, các bạn thấy rằng những người Việt Nam chạy ra
nước ngoài đã trở về và họ tìm kiếm được hạnh phúc khá phổ biến ở trong nước.
Do sự khác nhau về chế độ chính trị, đôi khi người ta cũng tranh cãi về các
tiêu chuẩn nhân quyền, về vấn đề hòa giải, về các vấn đề dân sự... Tuy nhiên,
phải nói rằng xét trên bình diện quyền lợi cơ bản của con người thì những hoạt
động hòa giải ấy khá thành công. Bây giờ nếu như chịu khó nghiên cứu thì chúng
ta sẽ thấy có những người từng làm việc cho chế độ cũ đã bắt đầu có địa vị
trong hệ thống chính trị mới.
Tôi
nghĩ rằng đối với một đất nước có cuộc chiến tranh lâu dài như thế thì cách hòa
giải như hiện nay là tốt nhất có thể. Hiện nay không còn dấu vết phân biệt Nam
Bắc nữa. Trong cơ cấu quyền lực của chúng tôi, sự phân bố Nam Bắc gần như bình
đẳng đến mức tuyệt đối. Có thể nói những gì diễn ra trên thực tế tiến bộ hơn rất
nhiều so với các định kiến chính trị hay định kiến xã hội có trong từng người.
Tôi không phải là đảng viên cộng sản, tôi như thế này không phải là nói cho họ
mà nói cho một sự công bằng chung về mặt chính trị.
Abonde:
Sau đổi mới thì Việt Nam phát triển kinh tế quá nhanh. Ông có nhìn thấy vấn đề
gì trong sự phát triển quá nhanh này không, không phải chỉ vấn đề kinh tế mà cả
vấn đề tâm lý?
NTB:
Tôi là một người nghiên cứu chính trị học, tôi nghiên cứu về các hậu quả của
chính sách đổi mới và mở cửa, các hậu quả từ sự hội nhập của Việt Nam vào nền
kinh tế quốc tế. Việt Nam có một hiện tượng giống như tất cả các nước có nền
kinh tế và chính trị chuyển đổi là khoảng cách giàu nghèo đang tăng lên một
cách tiêu cực. Do đó nó làm nảy sinh những hậu quả chính trị, những sức ép
chính trị lên nhà cầm quyền, đặt ra đòi hỏi phải tiến hành cải cách. Sự lạc hậu
của nền kinh tế Việt Nam không phải chỉ là kết quả của sự không đổi mới và
không mở cửa mà còn là kết quả của chiến tranh, không phải chỉ ở miền Bắc mà cả
ở miền Nam. Hệ thống giáo dục trong thời kỳ chiến tranh rất chậm phát triển,
cho nên trình độ con người, trình độ người lao động khá thấp, gần như không có
hoạt động kinh tế chuyên nghiệp. Do đó sự đào tạo những tạo năng lực để phục vụ
cho một nền kinh tế chuyên nghiệp dường như không có, trong khi chúng tôi buộc
phải cạnh tranh với những nền kinh tế chuyên nghiệp hơn bên cạnh không phải chịu
đựng chiến tranh như chúng tôi.
Giữa
miền Bắc và miền Nam cũng có những sự chênh lệch. Miền Bắc Việt Nam chịu đựng
cuộc chiến tranh lâu hơn, cho nên họ không có kinh nghiệm điều hành nền kinh tế
sau chiến tranh. Hơn nữa về mặt hệ tư tưởng kinh tế họ theo một trường phái
khác với các nền kinh tế trên thế giới. Do vậy kinh nghiệm về kinh tế thị trường
giữa miền Bắc và miền Nam khác nhau khá lớn. Do đó để tạo ra sự cân bằng, sự
bình đẳng giữa kinh tế Nam - Bắc là cả một vấn đề khó khăn của Chính phủ chúng
tôi. Để có thể hòa nhập được hai khối này đã là khó, chưa nói chuyện chúng tôi
phải hội nhập với các nền kinh tế 100% là kinh tế thị trường ở bên ngoài.
Đưa
ra ví dụ về Nam - Bắc để các bạn thấy rằng cái khó khăn của chúng tôi thể hiện
cả trong quan hệ đối nội lẫn quan hệ đối ngoại. Đối ngoại là khi hội nhập, đối
nội là giải quyết vấn đề cân bằng giữa Nam - Bắc về mặt phát triển kinh tế. Tôi
mượn diễn đàn này để nói cho người bên ngoài Việt Nam thấy rõ những vấn đề như
vậy, để có thể dàn xếp một sự hội nhập êm ái giữa hai khối xã hội khác nhau.
Abonde:
Một vấn đề mà tôi thấy ở Việt Nam là sự đô thị hóa rất nhanh. Ông có thấy đây
là một vấn đề cần quan tâm?
NTB:
Nó là một vấn đề rất thú vị, rất phong phú và rất đa dạng. Đô thị hóa là một
khuynh hướng để phát triển kinh tế. Kinh tế xây dựng là một trong những ngành
kinh tế lớn ở Việt Nam do nhu cầu nhà ở của người Việt Nam sau chiến tranh. Chiến
tranh liên miên nửa thế kỷ khiến chúng tôi không dám xây dựng những nhà ở quy
mô, cho nên khát vọng có nhà ở là một khát vọng phổ biến ở trong xã hội chúng
tôi hiện nay. Xét về mặt kinh tế thì kinh tế xây dựng là một ngành dễ triển
khai, dễ hơn chế tạo máy, dễ hơn luyện kim, dễ hơn công nghiệp điện tử. Bởi những
nền kinh tế kia đòi hỏi phải huấn luyện kỹ mới có nhân lực, còn kinh tế xây dựng
thì những người nông dân chỉ cần học vài tuần là có thể trở thành thợ xây. Nếu
đi sâu hơn một chút vào các công trường, các bạn sẽ thấy 80% những người thợ
xây dựng đều đến từ nông thôn. Như vậy kinh tế xây dựng trở thành cứu cánh cho
việc tăng trưởng kinh tế. Vấn đề đô thị hóa trông thì có vẻ có sự giống nhau giữa
chúng tôi với các nước phương Tây, nhưng động cơ của lạm phát công nghiệp xây dựng
ở Việt Nam và phương Tây (ví dụ ở Mỹ) là hoàn toàn khác nhau. Lạm phát công
nghiệp xây dựng ở Việt Nam hay bong bóng bất động sản ở Việt Nam là sự quá đà của
một giải pháp kinh tế sau mở cửa.
Abonde:
Khoảng cách về xây dựng giữa nông thôn và thành thị cũng khá lớn?
NTB:
Tôi nghĩ ở đâu cũng thế. Khoảng cách giữa nông thôn và thành thị ở những nước
phát triển dễ khắc phục hơn ở Việt Nam. Ở Mỹ chẳng hạn, khoảng cách giữa nông
thôn và thành thị là khoảng cách đầu tư. Do người ta không đầu tư vào nông thôn
thì nó tạo ra khoảng cách so với thành thị. Còn ở Việt Nam có cả khoảng cách giữa
trình độ học vấn của người nông dân và dân cư đô thị. Cho nên để khắc phục khoảng
cách giữa nông thôn và thành thị ở Mỹ chỉ cần đầu tư về mặt kinh tế. Còn ở Việt
Nam chúng tôi phải giải quyết bằng đầu tư vào cả kinh tế và giáo dục.
Abonde:
Theo ông sẽ mất khoảng bao lâu?
NTB:
Tôi nghĩ cùng với thời gian trình độ của người nông dân chúng tôi sẽ tốt dần
lên. 25 năm trước đây tôi tham dự một lớp đào tạo cán bộ công chức của Chính phủ
do Ngân hàng Thế giới tổ chức. Một giáo sư của trường Havard hỏi một quan chức
của chúng tôi là: trâu bò của các ông là tài sản cố định hay tài sản lưu động.
Quan chức ấy trả lời: nó thuộc tài sản lưu động. Ông ta hỏi tại sao. Vị quan chức
trả lời một cách rất hồn nhiên: vì nó đi lại được. Nhưng 25 năm sau mọi chuyện
đã thay đổi. Các bạn có thể nhìn thấy điều đó ở các bạn trẻ đang làm việc với
tôi. Họ là những người rất thông thái, tôi có thể thảo luận với họ về nhiều vấn
đề. Họ hiểu các các Công ước quốc tế, các Hiệp định mà các tổ chức quốc tế ký với
Việt Nam. Đấy là một bước tiến khổng lồ. Thời gian chữa lành tất cả các căn bệnh
mà chiến tranh để lại cho người Việt.
Abonde:
Tôi thấy rất thú vị về những câu trả lời của ông. Theo ông còn có những vấn đề
gì mà tôi chưa đủ hiểu biết để hỏi ông?
NTB:
Chúng tôi có nhiều vấn đề lắm. Tôi lấy ví dụ, nếu chúng tôi tiếp tục hội nhập
sâu hơn nữa vào đời sống kinh tế thị trường, đời sống kinh tế quốc tế thì chúng
tôi buộc phải cải cách chính trị. Mô hình nào giúp cho người Việt Nam cải cách
chính trị mà không làm mất đi trật tự vốn có của nó, đấy là vấn đề khổng lồ
đang được thảo luận cả ở Việt Nam lẫn ở Trung Quốc. Người Việt Nam chúng tôi
cũng cãi nhau về chuyện này. Những người bảo thủ cho rằng không cần thiết phải
cải cách chính trị, còn những người cấp tiến cho rằng không thể không cải cách
chính trị nếu muốn tiếp tục phát triển kinh tế. Có người nói rằng, không thể mặc
cái áo may năm lên 3 tuổi để làm người lớn được.
Chúng
tôi có nhiều vấn đề lắm. Ví dụ, chúng tôi ở cạnh một nền kinh tế khổng lồ, đó
là nền kinh tế Trung Quốc, nhưng chúng tôi cũng có một chàng trai thỉnh thoảng
đưa ra những lời tán tỉnh rất ngọt ngào, đấy là người Mỹ. Người Phần Lan các bạn
khôn ngoan, các bạn làm bạn với tất cả, với cả người Trung Quốc, người Nga và
người Mỹ. Các bạn có thể cho người Việt Nam một lời khuyên trong ba anh to cao
như vậy thì chúng tôi nên chọn anh nào và có nhất thiết phải chọn một anh nào đấy
không. Người Phần Lan có một kinh nghiệm rất giống với kinh nghiệm người Việt
Nam có, đó là các bạn ở cạnh người khổng lồ Nga, các bạn có thể cung cấp cho
chúng tôi những kinh nghiệm xử lý quan hệ với người khổng lồ ấy để chúng tôi có
cách thức xử lý quan hệ với người khổng lồ của chúng tôi. Tôi đưa ra ba ví dụ để
các bạn đặt cho tôi câu hỏi. Chúng tôi rất muốn thảo luận không phải cho tôi
hay cho các bạn mà chúng ta thảo luận cho cả một cộng đồng 90 triệu người Việt
Nam học cách xử lý các vấn đề giống ở Phần Lan.
Abonde:
Tôi muốn quay lại vấn đề cải cách chính trị, ông nghĩ rằng Việt Nam có thể cải
cách chính trị?
NTB:
Tôi nghĩ rằng không có gì không thể làm được. Chúng ta càng suy nghĩ sâu sắc,
càng xây dựng lý thuyết một cách ổn định để phổ biến nó thành những kinh nghiệm
rộng lớn thì khả năng thành công trong cải cách chính trị càng lớn.
Tôi
đã viết một quyển sách có tên là “Cải cách và sự phát triển”, ở đó tôi nói về bốn
cuộc cải cách cơ bản. Tôi xem cải cách kinh tế là số một, bởi vì Việt Nam là một
nước chậm phát triển cho nên cần phải ưu tiên cải cách kinh tế. Thứ hai là cải
cách chính trị, thứ ba là cải cách văn hóa và thứ tư là cải cách giáo dục. Bốn
cuộc cải cách ấy tôi xem là các mô-đun cơ bản của hoạt động cải cách và phải tiến
hành đồng bộ với nhau, tiến hành một cách thận trọng, phù hợp với sức chịu đựng
của tất cả các lực lượng xã hội. Tôi đã thấy cuốn sách ấy bắt đầu được một số
nhà chính trị chú ý. Chúng tôi nghiên cứu những việc như vậy, chúng tôi kỳ vọng
vào sự thay đổi của chính trị.
Trong
diễn văn bế mạc hội nghị Trung ương lần thứ X, Tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt
Nam đã nói rằng Việt nam sẽ đổi mới về chính trị đồng bộ với đổi mới về kinh tế.
Đấy là tuyên ngôn chính trị. Tôi rất mừng là những tư tưởng như thế của những
người cầm quyền phù hợp với những tư tưởng của chúng tôi. Tôi nghĩ đó là con đường
duy nhất để đảm bảo cho Việt Nam yên ổn, nếu không khoảng cách giàu nghèo ngày
càng khuếch đại và Việt Nam sẽ rơi vào tình trạng mất ổn định do những cuộc
cách mạng. Chính vì Sa hoàng Romanov không dám thực hiện những cuộc cải cách
nên mới phải nhường cơ hội cho Lênin.
Abonde:
Những người đang cầm quyền không bao giờ muốn mất quyền lực. Tại sao ông lại có
thể tự tin nói rằng sẽ không có đổ máu?
NTB:
Tôi nghĩ rằng không ai muốn mất quyền lực. Để đổ máu xảy ra cũng là mất quyền lực.
Quyền lực không phải chỉ là của một đảng mà còn là của từng người một. Tất cả
những người thất bại trong cải cách hoặc không chịu cải cách sẽ bị mất quyền lực
do những cuộc cải cách khác, theo khuynh hướng khác. Nếu cải cách thì chúng ta
biến rủi ro của một đảng thành rủi ro của từng người, và đấy chính là nghệ thuật
tiến hành các cuộc cải cách chính trị trong những nước có nền chính trị cần thiết
phải chuyển đổi như Việt Nam.
Người
Trung Quốc đã điều khiển nền chính trị của họ một cách rất khôn ngoan. Họ thay
thế một cuộc cách mạng có thể xảy ra do khoảng cách giàu nghèo, do sự phát triển
một cách chênh lệch bằng các cuộc thanh toán hay những sự thay đổi trong hệ thống
cầm quyền của họ. Quan sát những gì mà ông Tập Cận Bình đang làm ở Trung Quốc,
các bạn sẽ thấy các hệ thống chính trị khác nên học cách của ông ấy trong việc
tiến hành các cuộc cải cách nội bộ để thay thế một cuộc cách mạng trên tổng thể.
Abonde:
Nhưng theo tôi thì cải cách chính trị phải dẫn đến hệ thống chính trị nhiều đảng?
NTB:
Đấy là điểm đến cuối cùng của quá trình cải cách chính trị. Với tư cách là người
nghiên cứu, tôi không thể phủ nhận cái đích cuối cùng của cải cách chính trị là
một chế độ chính trị dân chủ và nhiều đảng. Cùng với thời gian người ta sẽ
không tham làm chính trị một mình nữa. Chống tham nhũng triệt để cũng là một
cách làm cho người ta không tham làm chính trị một mình. Cái mà chúng ta tưởng
là một chân lý chính trị thì nó là một quá trình chính trị, và quá trình để tiến
đến dân chủ là một quá trình càng từ tốn bao nhiêu càng hòa bình bấy nhiêu.
Abonde:
Tôi muốn quay lại vấn đề lúc trước ông có nói là cải cách văn hóa. Hiện nay với
sự phát triển của truyền thông cực nhanh, ví dụ những người trẻ có thể lấy
thông tin từ bất kì nguồn nào mà không thể chặn lại được. Trong bối cảnh ấy có
thể quan niệm về cải cách văn hóa như thế nào?
NTB:
Tôi nghĩ đó là một khía cạnh khác của hội nhập. Năm 1995 Tiến sĩ Henry
Kissinger có mời tôi đến Washington DC để thảo luận về toàn cầu hóa. Ở đấy
chúng tôi thảo luận về vai trò của toàn cầu hóa với văn hóa, bởi vì các quốc
gia không chỉ tham gia hội nhập với tư cách là một chủ thể kinh tế mà còn tham
gia với tư cách trọn vẹn của một chủ thể văn hóa. Các bạn biết rằng đối với tất
cả mọi nền văn hóa, đạo đức luôn là một yếu tố có chất lượng nền tảng. Tất cả
những hiện tượng tội ác diễn ra trong quá trình hội nhập là vì nó không mang
theo bên cạnh yếu tố kiểm soát của văn hóa. Nó bắt nguồn từ chỗ người ta nhìn sự
hội nhập như là hành động của những kẻ đi ra chợ, biệt lập nó với tất cả các cộng
đồng văn hóa. Nếu con người hội nhập với cả tư cách là một cộng đồng văn hóa
thì con người tự kiểm soát lẫn nhau, cân bằng lẫn nhau, làm giảm bớt sự khốc liệt
của quá trình cạnh tranh quốc tế. Khuyến khích sự hội nhập về văn hóa chính là
khuyến khích tính tự kiểm soát của các cộng đồng khi tham gia hội nhập.
Việt
Nam chúng tôi có giai đoạn là thuộc địa của Pháp. Một số trí thức Việt Nam đến
Pháp để nghiên cứu xem tại sao một quốc gia có những nhà văn hóa lớn như
Rousseau, Victor Hugo mà lại có những hành vi thực dân tệ hại như vậy ở Đông
Dương. Nhiều nhà nghiên cứu của chúng tôi, trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh
phát hiện ra một thực tế là người Pháp khi đến Đông Dương không mang theo sự kiểm
soát văn hóa Pháp. Tôi nghĩ hội nhập về văn hóa là một trong những cách thức tốt
nhất để hạn chế tính thực dân của quá trình hội nhập và giải quyết khá căn bản
tương quan giàu nghèo và phát triển giữa các cộng đồng hội nhập ấy.
Abonde:
Những cuốn sách ông viết có gây phản ứng gì không? Những cuốn sách ấy đã được dịch
chưa? Tôi rất muốn đọc!
NTB:
Hiện tại tôi vẫn chưa dịch, Bây giờ tôi đang cố gắng để cho người Việt đọc đã.
Khi nào người Việt đọc mà nó trở thành một thành tựu xã hội thì tôi sẽ đầu tư để
dịch. Tôi rất vui mừng khi một số nhà chính trị đã gọi điện cho tôi bình luận một
đôi lần về những cuốn sách của tôi. Và rất ngạc nhiên rằng sách của tôi là những
cuốn sách chính trị hiếm hoi ở Việt nam bị người ta in lậu để bán, thậm chí có
những quyển đã tái bản đến lần thứ tư rồi.
Abonde:
Xin cảm ơn ông về buổi nói chuyện thú vị này!
Nguồn:http://www.chungta.com/nd/tu-lieu-tra-cuu/nguyen-tran-bat-tra-loi-bao-dai-phan-lan.html
Dân chủ cổ điển Athen
Nitisha
Vị trí và bản chất:
Dân
chủ cổ điển là dân chủ trực tiếp và Athen là nơi xuất hiện của một nền dân chủ
như vậy. Ngoài Athens, còn có các thành bang khác của Hy Lạp nhưng trong tất cả
các bang này Athen là nổi bật nhất và mạnh nhất. Nền dân chủ trực tiếp ở Athens
phát triển trong khoảng thời gian 800-500 TCN (trước kỉ nguyên Ki tô giáo). Người
Athens thực sự tự hào về nên dân chủ trực tiếp trong thành bang của họ.
Dân chủ: Định nghĩa và Giải thích
Nitisha
Định nghĩa dân chủ
Dân
chủ bắt nguồn trực tiếp từ nền dân chủ Pháp, nhưng nguồn gốc thực sự của nó bắt
nguồn từ Hy Lạp. Trong tiếng Hy Lạp có hai từ - demo và kratos. Từ trước có
nghĩa là người dân trong khi từ sau có nghĩa là cai trị và trong tiếng Anh khi
dùng từ dân chủ chúng ta muốn nói đến sự cai trị của nhân dân.
Một số tài liệu về môn Khoa học chính trị
1. Analyzing Politics
2. Political science textbook
3. Politics in a changing world
Karl Marx dưới con mắt của một trí thức Đông Âu
Nguyễn Quang
A dịch
|
|
Chúng ta có thể học gì từ người Nhật?
Nguyễn
Trần Bạt
Có
thể nói, Việt Nam là một dân tộc có mối thiện cảm rất tốt đẹp với người Nhật Bản.
Không phải chỉ có thế hệ hôm nay mà từ lâu rồi, chúng ta đã phát hiện ra Nhật Bản
là tấm gương để chấn hưng đất nước của mình. Cụ Phan Bội Châu và Hoàng thân Cường
Để - một trong những thành viên rất quan trọng của Hoàng tộc nhà Nguyễn đã nhận
ra tấm gương ấy. Trong bối cảnh hiện nay, kinh tế thế giới khủng hoảng, đất nước
gặp nhiều khó khăn, chúng ta buộc phải có những thay đổi căn bản và quyết liệt.
Nhìn nhận lại những bài học từ Nhật Bản là một việc giúp chúng ta có cái nhìn
thực tiễn để bắt đầu cho sự đổi mới sâu sắc, toàn diện.
Mô hình Trung Quốc: Đối thoại giữa Francis Fukuyama và Trương Duy Vi
Phạm
Gia Minh dịch
Francis
Fukuyama là thành viên cao cấp Olivier Nomellini, thuộc Viện nghiên cứu các vấn
đề quốc tế Freeman Spogli, Đại học Stanford, đồng thời là tác giả các cuốn sách
nổi tiếng “Sự cáo chung của Lịch sử”; “Con người cuối cùng và cội nguồn của các
trật tự chính trị”. Trương Duy Vi (张维为, Zhang Weiwei)
là giáo sư tại Đại học Ngoại giao và Quan hệ Quốc tế Genève (Thụy Sĩ), thành
viên cao cấp tại Viện Xuân Thu (Chungqiu) và giáo sư thỉnh giảng của Đại học Phục
Đán, Trung Quốc. Ông cũng là tác giả của cuốn sách “Làn sóng Trung Quốc: sự trỗi
dậy của một nhà nước văn hiến ”. (Chú thích của THD: Trương Duy Vi từng là người
thông dịch cho Đặng Tiểu Bình khi Đặng sang Mỹ)
Các tác phẩm chính của Trường phái kinh tế Áo
I.
Giới thiệu từ Wiki
II.
Sách giới thiệu về Trường phái kinh tế Áo
Francis Fukuyama: Lý thuyết về Nhà Nước hay Từ chuyên chế đến dân chủ
Nguyễn Trường
Trong Lời Tựa cuốn "Cội Nguồn Trật Tự Chính Trị"
(The Origins of Political Order),
Francis Fukuyama đã viết: "Tác phẩm có hai nguồn gốc. Cảm hứng đầu
tiên đã khởi dậy khi giáo sư cố vấn Samuel Huntington, Đại Học Harvard, yêu cầu
tôi viết lời tựa tái bản cuốn 'Trật Tự Chính Trị Trong Các Xã Hội Đang Thay Đổi',
xuất bản năm 1968. Cảm hứng thứ hai bắt nguồn từ thập kỷ Fukuyama dành nghiên cứu 'các vấn đề thế giới thực tế của
các nhà nước nhược tiểu và thất bại' dẫn
đến tác phẩm 2004 'Xây Dựng Nhà Nước: Quản Trị và Trật Tự Thế Giới trong Thế Kỷ
21'."[1]
CỘI
NGUỒN TRẬT TỰ CHÍNH TRỊ
Nhân sinh quan của học giả Nguyễn Hiến Lê
Nguyễn Hiến Lê (1912-1984) là một nhà văn, học giả, dịch giả, nhà giáo dục và hoạt động văn hóa độc lập, với 120 tác phẩm sáng tác, biên soạn và dịch thuật thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau như giáo dục, văn học, ngữ học, triết học, lịch sử, du ký, gương danh nhân, chính trị, kinh tế…
1. Đời sống tự nó vô ý nghĩa, trừ ý nghĩa truyền chủng, nhưng mình phải cho nó một ý nghĩa. Từ hồi ăn lông ở lỗ đến nay, nhân loại quả đã tiến rất nhiều phương diện. Chúng ta được hưởng công lao, di sản của biết bao thế hệ, thì phải duy trì di sản đó và cải thiện nó tuỳ theo khả năng mỗi người.
1. Đời sống tự nó vô ý nghĩa, trừ ý nghĩa truyền chủng, nhưng mình phải cho nó một ý nghĩa. Từ hồi ăn lông ở lỗ đến nay, nhân loại quả đã tiến rất nhiều phương diện. Chúng ta được hưởng công lao, di sản của biết bao thế hệ, thì phải duy trì di sản đó và cải thiện nó tuỳ theo khả năng mỗi người.
Những luận cương liên bang – A.Hamilton, J.Madison, J.Jay (P2/3)
II.
BẢN CHẤT VÀ QUYỀN LỰC CỦA CHÍNH PHỦ MỚI
1.
Cộng hoà Liên bang
MADISON
Vấn
đề đầu tiên tự nó được nêu lên là chính thể có phải là một chính thể cộng hòa
hay không? Dĩ nhiên là không có một chính thể nào khác có thể thích hợp được với
tinh thần của dân tộc Mỹ, với những nguyên tắc căn bản của cuộc Cách mạng hoặc
với chí cương quyết của những người công dân tôn trọng tự do quyết định những
hoạt động chính trị của chúng ta đều căn bản trên khả năng tự trị của nhân loại.
Như vậy, nếu kế hoạch của Hội nghị Lập hiến mà thiếu sót mất tính chất cộng hòa
thì cố nhiên là những người chủ trương kế hoạch đó sẽ không sao biện bạch được
cho bản kế hoạch của họ.
Lý Quang Diệu viết về Indonesia: Dịch chuyển khỏi trung ương
Sự
phát triển quan trọng nhất trong nền chính trị Indonesia kể từ cuối thời kỳ cầm
quyền của Tổng thống Suharto là một sự phát triển không ấn tượng một cách đáng
ngạc nhiên. Nó không liên quan đến các cuộc biểu tình đường phố ồn ào kêu gọi
những thay đổi sâu rộng hay các kế hoạch táo bạo của chính phủ để thay đổi nền
kinh tế đất nước. Bạn không thể tạo ra một bom tấn Hollywood từ điều đó. Tuy
nhiên, tôi tin rằng các sử gia, những người nhìn lại nhiều năm trước, sẽ nhận
ra bản chất rất quan trọng của nó. Sự phát triển mà tôi đang đề cập đến chính
là sự khu vực hóa, còn được gọi là sự phân quyền (hay phi tập trung hóa – NHĐ).
Các hình thức nhà nước pháp trị
Trần Thanh Hiệp
Bài viết sau đây bàn về 3 kiểu Nhà nước pháp trị
phương Tây: Rule of law (Anh), Due process of law (Mỹ), État de droit (Pháp) và
Rechtsstaat (Đức) để bạn đọc tham khảo.
Nhà
nước pháp trị ở phương Tây là sản phẩm của một nền văn hóa, phải nói cổ truyền,
về nhân bản, chính trị, tự do, pháp luật, có hàng ngàn năm tuổi thọ của văn hóa
Hy Lạp La Mã. Nền văn hóa ấy, trải qua các thời đại, đã kết tinh thành một luồng
tư tưởng pháp trị phương Tây rất phong phú, thể hiện qua nhiều kiểu Nhà nước
pháp trị. Xin nói sơ qua, bằng tóm lược, về ba kiểu Nhà nước pháp trị phương
Tây: Rule of law (Anh), Due process of law (Mỹ), État de droit (Pháp) và
Rechtsstaat (Đức), theo thứ tự xuất hiện của chúng trong lịch sử.
Tại sao người Nhật mê đọc sách?
Nguyễn
Xuân Xanh
Không
có thú vui nào trên thế giới có thể so sánh được với thú vui đọc sách. Khi người
ta cảm nhận được sự đàm thoại riêng tư với thế giới người hiền, thì đó là thú
vui duy nhất không lệ thuộc vào người khác…
-
Kaibara Ekken (1630-1714)
Giá trị đạo đức của chủ nghĩa tư bản
E. Barry Asmus và Donald B. Billings
Đinh Tuấn Minh dịch
Thị trường Tự do, Pháp trị, và Chủ nghĩa Tự do Cổ điển
Richard
Ebeling
Nguyễn
Trang Nhung dịch
Lịch
sử của sự tự do và sự thịnh vượng không thể tách rời khỏi sự thực hành của kinh
doanh tự do và pháp trị [tinh thần thượng tôn pháp luật]. Cả hai đều là sản phẩm
tinh thần của chủ nghĩa tự do cổ điển. Nhưng, trong thế giới ngày nay người ta
rất thiếu sự hiểu biết một cách đúng đắn về kinh doanh tự do, pháp trị, và chủ
nghĩa tự do.
Samuel Huntington – một trong những nhà khoa học chính trị, học giả có ảnh hưởng nhất trong vòng 50 năm qua
Corydon Ireland
Nguyễn Tố Nguyên dịch
Samuel Huntington – giáo sư lâu năm của Đại học
Harvard, một nhà khoa học về chính trị có tầm ảnh hưởng, và là thầy của nhiều
thế hệ các nhà khoa học trên nhiều lĩnh vực khác nhau đã qua đời ngày 24 tháng
12 năm 2008 tại Martha's Vineyard, hưởng thọ 81 tuổi.
Sự bảo vệ của Mill đối với tự do cá nhân
Bối cảnh chính trị và tư tưởng
Tiểu luận Bàn
về tự do (1859) của John Stuart Mill, cùng với tác phẩm Areopagitica
của Milton được nhà nghiên cứu lịch sử tư tưởng chính trị, George Sabine, miêu
tả như là một trong những sự bảo vệ kinh điển nhất đối với sự tự do trong ngôn
ngữ Anh. Chắc chắn nó cung cấp một trong những sự trình bày hùng hồn nhất và trứ
danh nhất đối với tự do cá nhân trong toàn bộ truyền thống tự do của Phương
tây. Do đó, không ngạc nhiên khi từ lúc xuất bản vào năm 1859, tác phẩm của
Mill trở thành tài liệu tham khảo không thể thiếu trong cái buổi thảo luận về bản
chất và phạm vi của tự do cá nhân trong lĩnh vực lịch sử tư tưởng chính trị.
Chủ nghĩa tự do cổ điển (Classical Liberalism)
Minh Minh dịch
Chủ
nghĩa tự do cổ điển là một hệ tư tưởng chính trị, một nhánh của chủ nghĩa tự
do, ủng hộ các quyền tự do dân sự và tự do chính trị, nền dân chủ đại diện, sự
cai trị theo pháp luật và đặc biệt nhấn mạnh đến sự tự do trong lĩnh vực kinh tế.
Hướng đi của đại học
Cao Huy Thuần
Tôi chân thành cảm
tạ Đại Học Hoa Sen đã cho tôi vinh dự được góp phần mở đầu năm học với một
"bài giảng đầu năm". Điều này nói lên hai ý nghĩa. Một, là uy tín và
quan hệ của Đại Học Hoa Sen đang mở rộng ra đón thế giới đại học ở bên ngoài.
Hai, là tầm quan trọng của những lễ lược truyền thống trong đại học mà lễ khai
giảng là một. Bản thân tôi, khi còn là sinh viên, tôi đặc biệt thích truyền thống
mở đầu năm học bằng một bài giảng đầu năm dành cho toàn thề sinh viên, không
phân biệt lớp cao lớp thấp. Đến khi đi dạy, tôi lại đặc biệt thích bài nói chuyện
cuối năm học, khi cấp phát bằng, trong các đại học Mỹ. Ai học môn dân tộc học đều
biết: lễ nghi quan trọng vô cùng trong xã hội, bởi vì đó là cách truyền đạt ý
nghĩa và cảm xúc đến đầu và tim của mỗi thành viên, thắt chặt tình liên đới và
thắp lên một hoài bão cộng đồng. Bởi vậy, tôi rất hân hạnh và sung sướng được
làm sống lại một truyền thống đẹp đẽ của đại học với bài khai giảng đầu năm
này.
Một lý thuyết về công bằng
Giới thiệu
John Rawls (1921 –
2002), triết gia người Mỹ, là một trong những triết gia chính trị quan trọng nhất
trong mấy trăm năm qua. Ông bảo vệ các ý tưởng dân chủ tự do trong các tác phẩm
Một lý thuyết về công bằng [A Theory
of Justice] (các trích đoạn được rút ra
từ tác phẩm này) và Chủ nghĩa tự do chính
trị [Political Liberalsim].
Trong các tác phẩm này
Rawls đi tìm kiếm các nguyên tắc công bằng làm cơ sở để quản trị xã hội. Ông
cho rằng chúng ta sẽ chấp nhận các nguyên tắc mà tất cả chúng ta đồng ý khi ở dưới
các điều kiện giả tưởng nào đó (“vị trí ban đầu”) [the original position]. Tưởng
tượng chúng ta là những người tự do và duy lý nhưng không biết vị trí của chúng
ta trong xã hội (giàu hay nghèo, da trắng hay da đen, nam hay nữ…). Sự giới hạn
về nhận thức này để đảm bảo sự vô tư; tức là, nếu chúng ta không biết chủng tộc
của mình, thì chúng ta không thể vận động, lôi kéo người khác ủng hộ cho các
nguyên tắc mang lại thuận lợi cho chủng tộc của mình. Các nguyên tắc công bằng
là các nguyên tắc mà chúng ta đồng ý dưới những điều kiện này. Rawls cho rằng,
trong vị trí ban đầu chúng ta sẽ đồng ý với “nguyên tắc tự do bình đẳng” [equal
liberty principle], tức là nguyên tắc đảm bảo các quyền tự do như tự do tôn
giáo, tự do ngôn luận…bình đẳng cho mọi người. Chúng ta cũng sẽ đồng ý với
“nguyên tắc khác biệt”[difference principle], tức là nguyên tắc này thúc đẩy sự
phân phối bình đẳng sự thịnh vượng, ngoại trừ những sự phân phối bất bình đẳng
mà mang lại lợi ích cho mọi người (bao gồm những người có điều kiện ít thuận lợi
hơn trong xã hội) và cơ hội rộng mở đối với mọi người trên cơ sở bình đẳng.
Khi bạn đọc các trích
đoạn, và hỏi chính bạn liệu vị trí ban đầu có là một khuôn khổ hợp lý để lựa chọn
các nguyên tắc công bằng hay không? Hai nguyên tắc công bằng của Rawls có thuyết
phục đối với bạn? Liệu chúng có là các nguyên tắc mà chúng ta sẽ lựa chọn dưới
các điều kiện như Rawls miêu tả?
Vai
trò của công bằng
Công bằng là đức hạnh đầu
tiên của các thiết chế xã hội, cũng như chân lý đối với các hệ thống tư tưởng.
Một lý thuyết dù vẻ ngoài hay ho và hợp lý đến đâu cũng phải bị bác bỏ hoặc xem
xét lại nếu nó không đúng; tương tự như vậy với luật pháp và các thiết chế xã hội
dù chúng có được xắp đặt tốt và hữu hiệu đến đâu nhưng vẫn cần phải cải cách hoặc
hủy bỏ nếu chúng không công bằng. Mỗi người sở hữu những quyền không thể xâm phạm
trên nền tảng công bằng mà ngay cả sự thịnh vượng của toàn bộ xã hội cũng không
thể xâm phạm. Vì lý do này mà sự công bằng phủ nhận quan điểm cho rằng sự mất tự
do của một số để tạo ra một lợi ích lớn hơn cho một số khác là điều đúng đắn.
Vì là đức hạnh đầu tiên của các hoạt động của con người, chân lý và công bằng
là không thể thỏa hiệp.
Những lập luận này dường
như diễn tả một sự thuyết phục mang tính trực giác về địa vị đứng đầu của công
bằng. Không nghi ngờ gì nữa chúng diễn tả quá thuyết phục. Và tôi muốn tìm hiểu
xem liệu những lập luận này hay những lập luận tương tự với chúng có căn cứ hay
không, và nếu có làm sao để giải thích. Với mục đích này, cần phải phác thảo ra
một lý thuyết về công bằng mà dưới ánh sáng của nó những lập luận này có thể được
giải thích và xác nhận.
Vị
trí ban đầu
Mục đích của tôi là
trình bày một khái niệm về công bằng mà nó khái quát hóa và mang tới một mức độ
trừu tượng cao hơn so với khái niệm công bằng tìm thấy trong lý thuyết khế ước
xã hội quen thuộc của Locke, Rousseau, và Kant. Để làm điều này tôi không nghĩ
về khế ước ban đầu như là khế ước để đi vào một xã hội cụ thể hay để thiết lập
một dạng chính quyền cụ thể. Thay vào đó, ý tưởng hướng dẫn là: đối tượng của một
khế ước ban đầu là các nguyên tắc công bằng cho cấu trúc cơ bản của xã hội.
Chúng là các nguyên tắc mà những người tự do và duy lý quan tâm đến việc thúc đẩy
hơn nữa lợi ích riêng của họ sẽ chấp nhận ở một vị trí ban đầu bình đẳng [a initial position of equality] khi xác định
các điều khoản nền tảng của sự liên kết của họ. Những nguyên tắc này sẽ điều chỉnh
tất cả các phương diện khác; chúng xác định các kiểu hợp tác xã hội nào mà
chúng ta có thể tham gia và các dạng chính quyền nào mà chúng ta có thể thiết lập.
Nguyên tắc công bằng được xây dựng theo cách như vậy tôi gọi là công bằng như sòng
phẳng [justice as fairness].
Trong công bằng như sòng
phẳng, vị trí ban đầu bình đẳng tương
ứng với trạng thái tự nhiên trong lý thuyết khế ước xã hội truyền thống. Dĩ
nhiên, vị trí ban đầu này không được xem như là một hoàn cảnh lịch sử thực tế,
mà ít nhiều như là một hoàn cảnh sơ khởi về văn hóa. Nó được hiểu đơn thuần như
một hoàn cảnh giả thiết được sử dụng để đi đến một khái niệm nào đó về công bằng.
Một trong số những đặc trương cơ bản của hoàn cảnh này là không ai biết về vị
trí của anh ta trong xã hội, cũng như vận may liên quan đến sự phân bố các tài
sản, năng lực tự nhiên, trí tuệ, sức khỏe …Nguyên tắc công bằng sẽ được lựa chọn
đằng sau một bức màn vô minh [a vein of ignorance]. Điều này đảm bảo không ai
thấy được các thuận lợi hay bất lợi bắt nguồn từ của sự may rủi tự nhiên hay của
hoàn cảnh xã hội khi lựa chọn các nguyên tắc. Vì tất cả ở vào một hoàn cảnh tương
tự nhau, và không ai có thể thiết kế các nguyên tắc mang lại thuận lợi cho hoàn
cảnh cụ thể của anh ta, nên các nguyên tắc công bằng là kết quả của một sự thỏa
thuận sòng phẳng. Điều này giải thích đặc điểm của tên gọi “công bằng như là sòng
phẳng”: nó truyền đạt ý tưởng là: các nguyên tắc công bằng được đồng ý ở một ví
trí ban đầu vốn là sòng phẳng.
Như tôi đã nói, công bằng
như là sòng phẳng bắt đầu với một lựa chọn chung nhất trong tất cả các lựa chọn
mà mọi người có thể lựa chọn cùng nhau, tức là, bắt đầu với lựa chọn các nguyên
tắc đầu tiên của khái niệm công bằng, khái niệm quy định tất các phê phán và cải
cách sau đó đối với các thiết chế xã hội. Sau khi đã lựa chọn được khái niệm
công bằng, chúng ta có thể tin rằng mọi người sẽ đi đến lựa chọn một thể chế và
một cơ quan lập pháp để ban hành luật, và tất cả phải phù hợp với các nguyên tắc
công bằng đã được đồng ý ban đầu. Tình trạng của xã hội của chúng ta là công bằng
nếu tiếp theo sau các thỏa thuận giả thiết này chúng ta đồng ý đi vào trong hệ
thống các quy tắc cai trị chung vốn định hình trạng thái đó. Ngoài ra, với việc
thừa nhận rằng vị trí ban đầu quyết định một tập hợp các nguyên tắc, thì hoàn
toàn đúng đắn là bất cứ khi nào các thiết chế xã hội thỏa mãn những nguyên tắc
này, những người liên quan đến chúng có thể nói với nhau rằng họ đang hợp tác
trên các phương diện mà họ đồng ý, và nếu họ là những người tự do và bình đẳng,
thì các quan hệ của họ với nhau là sòng phẳng. Với một nhận thức chung như vậy sẽ cung cấp cơ sở cho một sự chấp
nhận ở phạm vi cộng đồng đối với các nguyên tắc công bằng tương ứng. Dĩ nhiên,
không xã hội nào có thể là một hệ thống hợp tác mà con người đi vào tự nguyên
theo nghĩa đen; mà mỗi người thấy mình sinh ra trong một hoàn cảnh cụ thể trong
một xã hội cụ thể, và vị trí này sẽ ảnh hưởng về mặt vật chất tới các triển vọng
cuộc sống của anh ta. Tuy nhiên một xã hội thỏa mãn các nguyên tắc công bằng như
là sòng phẳng đến gần hơn với một xã hội như là một hệ thống tự nguyện, vì nó
đáp ứng các nguyên tắc mà những người tự do và bình đẳng tán thành dưới các các
điều kiện được coi là sòng phẳng. Theo nghĩa này các thành viên của nó là các
thành viên tự trị và các nghĩa vụ mà họ thừa nhận là do họ tự áp đặt lên mình.
Một khi các nguyên tắc
công bằng được nghĩ về như bắt nguồn từ vị trí ban đầu trong một trạng thái
bình đẳng, thì câu hỏi đặt ra là liệu nguyên tắc công lợi có được chấp nhận hay
không. Ngay tức thì, ta thấy câu trả lời là không, vì những người mà nhìn nhận
chính họ như là những người bình đẳng, và được trao quyền để áp đặt các yêu
sách lên người khác, sẽ không thể đồng ý với một nguyên tắc mà yêu cầu một cuộc
sống ít triển vọng hơn cho một số chỉ vì mục tiêu mang lại lợi ích tổng thể lớn
hơn cho số khác. Vì mọi người đều mong muốn bảo vệ lợi ích của chính mình, không
ai có lý do để bằng lòng với một sự thiệt hại mãi mãi cho mình để mang lại sự
thỏa mãn lớn hơn cho người khác. Vì không tồn tại sự rộng lượng vô biên và mãi
mãi, một người duy lý sẽ không chấp nhận một cấu trúc cơ bản chỉ quan tâm đến
việc tối đa tổng số những lợi ích mà không đếm xỉa gì đến ảnh hưởng lâu dài của
nó lên các quyền và lợi ích cơ bản của anh ta. Do vậy, rõ ràng nguyên tắc công
lợi không thích hợp với ý tưởng về một sự hợp tác xã hội giữa những người bình
đẳng vì lợi ích lẫn nhau.
Thay vào đó, tôi khẳng
định rằng mọi người trong vị trí ban đầu sẽ lựa chọn hai nguyên tắc khác:
nguyên tắc thứ nhất yêu cầu sự bình đẳng khi gán các quyền và bổn phận cơ bản,
trong khi nguyên tắc thứ hai cho rằng các bất bình đẳng về kinh tế và xã hội,
như bất bình đẳng về sự giàu có và quyền lực, là chỉ công bằng khi chúng mang lại
lợi ích cho mọi người, đặc biệt là đối với các thành viên có hoàn cảnh ít thuận
lợi hơn trong xã hội.
Hai
nguyên tắc công bằng
Bây giờ tôi sẽ trình
bày hình thức tạm thời của hai nguyên tắc công bằng mà tôi tin sẽ được đồng ý ở
vị trí ban đầu. Khi chúng ta tiếp tục, tôi sẽ xem xét một vài kiểu diễn đạt
khác và từ đó, sự trình bày cuối cùng sẽ dần dần được mang lại.
Sự diễn đạt đầu tiên về
hai nguyên tắc như sau:
Nguyên tắc thứ nhất: mỗi
người có quyền bình đẳng đối với một sơ đồ toàn diện nhất các quyền tự do cơ bản tương đương không mâu
thuẫn với một sơ đồ các quyền tự do tương tự của người khác.
Nguyên tắc thứ hai: sự
bất bình đẳng về kinh tế và xã hội được xếp đặt sao cho chúng (a) được mong đợi
(một cách có cơ sở) mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, và (b) quy định các
vị trí và chức vụ luôn mở rộng đối với tất cả mọi người.
Dạng diễn đạt cuối cùng
về hai nguyên tắc công bằng được đưa ra trong mục 46.1.
Các nguyên tắc này chủ
yếu áp dụng cho cấu trúc cơ bản của xã hội để kiểm soát việc phân bổ các quyền
và bổn phận, và điều chỉnh sự phân bố các lợi ích về kinh tế và xã hội. Từ các
mục đích của một lý thuyết công bằng, sự diễn đạt của chúng tiền giả định là cấu
trúc xã hội có thể được xem như có hai phần riêng biệt, trong đó nguyên tắc thứ
nhất áp dụng cho phần này, và nguyên tắc thứ hai áp dụng cho phần kia. Tức là,
chúng ta phân biệt giữa các khía cạnh của một hệ thống xã hội vốn định nghĩa và
đảm bảo các quyền tự do bình đẳng cơ bản với các khía cạnh khác vốn xác định và
thiết lập những sự bất bình đẳng về kinh tế và xã hội.
Các quyền tự do cơ bản
được rút ra từ một danh sách các quyền tự do. Và quan trọng nhất trong số những
quyền tự do này là các quyền tự do chính trị (quyền bầu cử và giữ các chức vụ
công); tự do ngôn luận và lập hội; tự do ý thức và tự do tư tưởng; tự do khỏi sự
đè nén về mặt tâm lý, cũng như sự bạo hành thể xác; quyền nắm giữ tài sản cá
nhân và tự do khỏi mọi sự bắt giữ tùy tiện. Những quyền tự do này là bình đẳng
theo nguyên tắc thứ nhất.
Nguyên tắc thứ hai áp dụng
để phân phối thu nhập và tài sản, và để thiết kế các tổ chức với thẩm quyền và
trách nhiệm khác nhau. Trong khi sự phân bố tài sản và thu nhập không cần bình
đẳng, thì phải đảm bảo sự bình đẳng đối với sự phân bố các thuận lợi xã hội cho
mọi người, và đồng thời, mọi người phải tiếp cận được các vị trí có quyền lực
và trách nhiệm. Chúng ta áp dụng nguyên tắc thứ hai bằng cách để cho các vị trí
đều rộng mở, và sau đó từ điều kiện này, phân bổ sự bất bình đẳng về kinh tế và
xã hội sao cho mọi người có lợi.
Các nguyên tắc này được
xắp xếp trong một trật tự với nguyên tắc thứ nhất ưu tiên so với nguyên tắc thứ
hai. Trật tự này có nghĩa là bất cứ sự vi phạm đối với các quyền tự do cơ bản được
bảo vệ bởi nguyên tắc thứ nhất là không thể biện minh, hoặc bồi thường cho, dù
với một sự thuận lợi, hay lợi ích lớn hơn về kinh tế và xã hội. Những quyền tự
do này là tối cao, và chúng chỉ bị giới hạn và thỏa hiệp khi chúng xung đột với
các quyền tự do cơ bản khác. Vì chúng có thể bị giới hạn khi chúng xung đột với
nhau, không quyền tự do nào trong các quyền tự do này là tuyệt đối; dù chúng được
xắp đặt để hình thành một hệ thống, hệ thống này là làm mất đi tính bình đẳng
giữa chúng.
Hai nguyên tắc này khá
cụ thể về nội dung, và sự chấp nhận chúng dựa trên một số giả định nào đó mà cuối
cùng tôi phải cố gắng giải thích và biện minh. Còn bây giờ, chỉ cần biết rằng
các nguyên tắc này là các trường hợp đặc biệt của một khái niệm tổng quát hơn về
công bằng được phát biểu như sau:
Tất cả mọi giá trị xã hội
– sự tự do và cơ hội, thu nhập và tài sản, và các cơ sở xã hội của lòng tự trọng
– phải được phân phối bình đẳng trừ khi một sự phân phối không bình đẳng của những
giá trị như vậy mang lại lợi ích cho tất cả mọi người.
Do đó, bất công đơn giản
là sự bất bình đẳng không mang lại lợi ích cho tất cả.
Câu
hỏi nghiên cứu
1 Rawls muốn nói điều
gì khi ông viết “Công bằng là đức hạnh đầu tiên của thiết chế xã hội”. Giải
thích vai trò không thể thỏa hiệp của công bằng.
2 Giải thích vị trí ban
đầu và vai trò của nó trong lý thuyết công bằng của Rawls. Màn vô minh là gì và
mục đích của nó là gì?
3 Rawls có tin rằng xã
hội đã được bắt đầu bằng một khế ước giữa các cá nhân? Nếu không, thì mục đích
của ý tưởng khế ước xã hội là gì?
4 Rawls có nghĩ rằng
khi mọi người ở vị trí ban đầu họ sẽ lựa chọn nguyên tắc công lợi? Tại sao có
hoặc tại sao không?
5 Hai nguyên tắc công bằng
của Rawls là gì? Cho ví dụ về cách áp dụng của mỗi nguyên tắc.
6 Nguyên tắc khác biệt
của Rawls bị phê phán bởi cả những người theo chủ nghĩa Marx lẫn những người
theo chủ nghĩa tư bản. Bạn hãy cho biết sự chỉ trích mà họ có thể đưa ra là gì?
Nguồn: “Ethics Contemporary Readings”; Routledge
Contemporary Readings in Philosophy; tr 229-234.
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)