KỶ NGUYÊN TÂN TRUNG QUỐC
Tại trung tâm Trùng Khánh, ở miền Tây Trung Quốc
trên bờ Sông Dương Tử, một tháp tưởng niệm sáu tầng đã được xây cất
dành cho những người đã hy sinh trong cuộc chiến chống Nhật. Sau khi ngưởi
Nhật phát động cuộc chiến xâm lăng vào năm 1937, chính quyền TQ đã phải di
chuyển thủ đô từ Nam Kinh lên Trùng Khánh. Quyết định dời đô đã lôi kéo
theo chiến dịch oanh tạc của Nhật, và Trùng Khánh đã bị tàn phá trong chiến
tranh.
Một năm sau ngày thành lập Tân Trung
Quốc (1949), Chủ Tịch Mao Trạch Đông đã chính thức khai trương Tháp
Tưởng Niệm Nhân Dân Giải Phóng (People's Liberation Memorial Tower). Cách
đây 20 năm, Tháp Tưởng Niệm là kiến trúc cao nhất thành phố. Ngày nay, ngôi
tháp bị bao che bởi ít nhất cũng ba tòa nhà chọc trời khổng lồ trong khu
trung tâm thương mãi. Tọa lạc tại góc một khu phố dành cho du khách tản bộ,
tòa tháp nhìn chẳng khác một tiệm hotdog ở Manhattan.
Sáu thập kỷ vừa qua đã được đánh dấu bằng hai giai
đoạn: giai đoạn I (1949-1978), dưới thời Mao, giai đoạn đói
kém và cách mạng văn hóa; giai đoạn II, cũng kéo dài
ba thập kỷ, dưới thời Đặng Tiểu Bình, giai đoạn cải
cách và mở cửa, như người TQ thường gọi.
Tuy vậy, sau sáu thập kỷ, TQ vẫn còn là một xứ
tương đối nghèo nàn. Theo IMF, TQ đứng thứ 100 trên thế giới dựa
trên lợi tức theo đầu người (per capita income). Yang Jiemian,
chủ tịch các Viện Nghiên Cứu Quốc Tế ở Thượng Hải, đã gián tiếp
nhắc đến tiềm năng bất ổn trong quá trình phát triển của TQ. Ông nói: "Thiểu
số thượng lưu cầm quyền đã đồng thuận, TQ cần phải giữ đúng hướng: ba mươi
năm qua đã đem lại nhiều thành tựu trong mọi mặt. Chúng tôi hy vọng trong
cùng đường lối, nhưng với trọng tâm hơi khác, TQ có thể tiếp tục như thế
30 năm nữa"[1].
Nhưng liệu TQ còn có thể có thêm một giai đoạn 30
năm giống ba thập kỷ vừa qua hay không? Giai đoạn 30 năm thứ ba của Tân
Trung Quốc bắt đầu, khi cuộc khủng hoảng tài chánh thế giới phơi bày những
nhược điểm quan trọng của chủ nghĩa tư bản tân tự do toàn cầu, khi nguồn
cung nhiên liệu hóa thạch tiệm giảm, hiện tượng rối loạn khí hậu tiệm tăng,
và sự cạnh tranh kiểm soát các tài nguyên chiến lược ngày một tăng tốc.
Trong khi đó, TQ đang trong giai đoạn thực thi một
chương trình kỹ nghệ hóa và đô thị hóa lớn nhất trong lịch sử nhân loại, một
đề án đòi hỏi những ngạch số đầu tư và nhiên liệu hóa thạch khổng lồ. Chẳng
khác gì chúng ta đang chứng kiến một cuộc đua xe đường núi khi băng
tuyết từ đỉnh sụp đổ, đang tuôn tràn xuống trước đoàn xe.
Trong một dịp tiếp đón du khách tham quan nhà máy
sản xuất xe hơi ở Trùng Khánh, hướng dẫn viên của hãng Chang'an Motors, chỉ
các minivans hình hộp đang tuôn ra từ dây chuyền lắp ráp,
đã hãnh diện tuyên bố: "có khoảng 800 triệu dân quê cần những
xe như thế!"[2].
Đã hẳn, anh ta nói đúng. Như Yu Qingtai,
đại diện thương thuyết đặc biệt về thay đổi khí hậu, đã có dịp nói: "Không
nên chờ đợi TQ mãi mãi là một vương quốc xe đạp"[3]. Nhưng thử tưởng tượng
800 triệu xe hơi mới!
Những gì đang diễn ra ở TQ thật lớn lao và gây 'sốc'.
Sự pha trộn giữa hoạch định và thị trường, giữa độc đoán và phân quyền, giữa
kỷ năng và tham nhũng, vừa củng cố vừa bài bác mọi luận cứ về mô hình kinh
tế chính trị. Vì vậy, sau nhiều lần viếng thăm ngắn hạn một xứ 1,4 tỉ
dân, người ta rất dễ đi đến những kết luận sai lầm.
Nguy cơ sai lầm càng tăng khi khách tham quan thường
được tháp tùng bởi những hướng dẫn viên có thể là đảng viên đảng Cộng sản
hoặc các cựu quan chức nhà nước.
Điều cần ghi nhớ, ở TQ, giới thượng lưu có rất nhiều
ảnh hưởng. Thực vậy, họ thường là mẫu người Leninist tiên phong với phong
cách trí thức kiểu Mỹ (meritocracy). Như Xu Kuangdi, nguyên thị
trưởng Thượng Hải và đương kim chủ tịch Viện Hàn Lâm Kỷ Sư TQ (Chinese
Academy of Engineering) đã nói," Cho phép tôi nói một cách gẩy gọn,
hầu hết các doanh nhân thành công hay học giã hay kỹ sư - họ đều đã trở
thành đảng viên Đảng Cộng Sản Trung Quốc (CPC)"[4].
QUAN HỆ GIỮA CHÍNH QUYỀN VÀ NGƯỜI DÂN
Trong thực tế, một khế ước xã hội bất thành văn
chi phối quan hệ giữa cấp lãnh đạo và quảng đại quần chúng. Theo đó, chính
quyền bảo đảm đem lại một tỉ suất tăng trưởng từ 8 đến 10% GDP, và 24 triệu
việc làm mới mỗi năm. Để đổi lại, người dân sẽ không đặt nặng vấn đề chính
đáng của CPC.
Đây không phải một khế ước dễ thực hiện đối với
chính quyền, thực ra, cũng đã có nhiều dấu hiệu rắc rối. Thực vậy, năm 2007
khoảng 80.000 vụ biểu tình phản đối đã được ghi nhận ở TQ, và mạng Internet
đã đem lại một diễn đàn phê bình ngày một ồn ào các chính sách của nhà nước.
Đề tài nóng bỏng nhất là nạn tham nhũng , đã được công luận chú ý nhiều tiếp
theo sau cuộc động đất ở Tứ Xuyên năm 2008, khi theo nhiều người, chính
tham nhũng đã là nguyên nhân và phải chịu trách nhiệm về sự sụp đổ của các
trường ốc được xây cất không theo đúng luật lệ. Một vài quan chức nhà nước
đã phải thú nhận, đe dọa lớn nhất đối với Đảng là nạn tham nhũng, một đe dọa
từ bên trong. Mặc dù đã có vài vụ truy tố các viên chức cao cấp, chẳng hạn,
vụ án liên quan đến 9.000 nghi can đang tiếp diễn ở Trùng Khánh, một cuộc
thăm dò của Cơ Quan Thông Tấn TQ (China News Agency) cho biết: tham
nhũng là đề tài quan tâm số một của người TQ.
Ngoài tham nhũng, còn phải nói đến nhiều thách thức
kinh tế thuần túy như duy trì tỉ suất tăng trưởng cao, đặc biệt trong tình
trạng suy thoái toàn cầu; xuất khẩu, chiếm 35% GDP của TQ, trong năm 2009,
đã sụt giảm 25%; sáu triệu sinh viên tốt nghiệp đại học đang cần tìm kiếm
việc làm. Được hỏi liệu điều gì sẽ xẩy ra nếu tỉ suất thất nghiệp ở TQ tăng
lên mức 10%? Một viên chức chính quyền địa phương gần Đập Tam Hợp
(Three Gorges Dam), đã quả quyết: điều đó sẽ không thể xẩy ra trong
hệ thống hiện nay. Các quan chức TQ luôn tỏ ra tin tưởng ở tình trạng ổn
định. Tuy nhiên, đôi khi các nhà quan sát vẫn có thể bất chợt bắt gặp dấu
hiệu những bất trắc và đe dọa đối với trật tự công cộng. Wen
Tianping, phát ngôn viên của chính quyền Trùng Khánh, đã tiết lộ, "các
quan chức chính quyền TQ đang đối đầu với rất nhiều áp lực. Chúng tôi làm
việc dưới nhiều áp lực nặng nề và chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn"[5].
Khó khăn lớn nhất là vấn đề di trú. Nếu các xứ
phát triển như Hoa Kỳ và thành viên Liên Hiệp Âu châu luôn đối diện với dân
nhập cư từ thế giới đang phát triển, TQ cũng ở trong hoàn cảnh tương tự. Điểm
khác biệt là TQ luôn đối diện với cả hai thế giới, phát triển và đang phát
triển, ngay bên trong biên giới của chính mình.
Phương cách đối phó với dòng nhập cư của TQ cũng
không mấy khác các quốc gia phát triển. Giấy phép cư trú hay chế độ "hộ
khẩu" ràng buộc người dân với quê quán, qua hình thức buộc chặt
các dịch vụ xã hội - y tế, hưu bổng, và quan trọng hơn cả, trường học - vào
nơi cư trú. Nếu những tường rào cản và luật lệ khó lòng chận đứng
dòng di dân từ Mexico đến Hoa Kỳ vì động lực kinh tế quá chênh lệch, những
quy luật nội bộ của TQ cũng không ngăn chặn được dòng chảy di dân từ nông
thôn ra thành thị.
Như Paul Mak, một doanh nhân Mỹ gốc
Hoa, làm việc cho công ty Mary Kay Hoa Kỳ ở Thượng Hải 12
năm qua, đã nói: "những di dân nầy mãi mãi vẫn là nhân công du
cư. Một nhân công du cư không thể trở thành một thường trú nhân ở Thượng Hải.
Ngày nay, nếu có bằng đại học, bạn có thể đến, bằng thiếu học vấn, bạn vô
phương. Bạn thuộc tầng lớp vô danh bất định"[6].
Lớp người đông đảo sống bên lề xã hội đã khiến
chính quyền TQ luôn trăn trở, bởi lẽ nhà cầm quyền muốn tránh kinh nghiệm của
nhiều xứ đang phát triển, từ Brazil đến Ấn Độ, từng trải nghiệm sự lan tràn
của những khu nhà ổ chuột, chen chúc, nghèo khổ, và khó lòng kiểm soát,
trong những thành phố lớn của họ.
Wen,
phát ngôn nhân Thành Phố Thượng Hải, đã nói, "Chúng tôi đã học
được nhiều bài học từ các xứ khác, kể cả cái gọi là bẩy sập của các xứ Mỹ
La Tinh trong quá trình đô thị hóa. Chính quyền các xứ nầy đã không
suy nghĩ chính chắn về chương trình đô thị hóa. Đông đảo dân quê đổ ra
thành thị và đã không thể kiếm được việc làm. Chính vì vậy, nhiều khu nhà ổ
chuột đã xuất hiện ở các xứ nầy"[7].
Như một thú nhận đã không thể kiểm soát dòng
nhân công du cư, chính quyền Thượng Hải gần đây đã loan báo những cải cách,
cho phép các nhân công du cư gửi con đến các trường công lập trong thành phố
nơi họ làm việc. Dù ngăn chặn các nhân công nhập cư trái phép là vấn đề rất
quan trọng, nhưng tạo một tầng lớp lao động thấp kém từ các con em thiếu học
cũng là một hậu quả nhà cầm quyền Thượng Hải quyết định phải cố tránh bằng
mọi giá.
Bên cạnh hố cách biệt thành thị-thôn quê còn
có một hố cách biệt giữa các tầng lớp xã hội. Dân nông
thôn là tầng lớp cách mạng nguyên thủy của TQ. Trong khi hàng trăm triệu
thôn dân còn bị buộc chặt vào cuộc sống thiếu thốn tiền kỹ nghệ, các tầng lớp
thiểu số cầm quyền ở Thượng Hải và Bắc Kinh đang sống cuộc đời vương giả,
còn hơn cả các ngân hàng gia Goldman Sachs. Một món khai vị, ở nhà hàng ăn
toàn bằng kính, trên lầu thượng bảo tàng viện mỹ nghệ, giá 40 USD, trong
khi lợi tức theo đầu người của khoảng 800 triệu nông dân TQ vào năm 2007 chỉ
50 USD mỗi tháng. Quản lý dòng chảy nhân công và định cư các di dân từ nông
thôn ra thành thị cũng là phương tiện quản lý một cội nguồn căng thẳng
xã hội rất dễ bùng nổ.
TRÙNG KHÁNH - THÍ ĐIỂM ĐẦY THAM VỌNG
Trùng Khánh là một TQ thu hẹp. Với một diện tích bằng
bang Maine ở Hoa Kỳ, Trùng Khánh có một dân số 31 triệu, với môt thị trấn lớn
5 triệu dân và một số thành phố vệ tinh. Trên phương diện hành chánh, năm
1997, Trùng khánh đã được nâng cấp thành tỉnh thí điểm. Và chính quyền địa
phương đã tập trung nổ lực giải quyết vấn đề di dân từ nông thôn ra thành
thị ngay trong phạm vi lãnh thổ tỉnh. Chính quyền tỉnh hy vọng dùng Trùng
Khánh làm mô hình thí điểm để tìm giải pháp cho các vấn đề TQ đang phải đối
phó.
Trong nhãn quan chính quyền Trùng Khánh, hoạch định
là yếu tố then chốt. Theo Qian Lee, nhân viên Phòng Kinh Tế Đối
Ngoại, "Chúng tôi có sẵn trong đầu kế hoạch, thời khóa biểu ,
và mục tiêu mỗi khi làm bất cứ việc gì"[8].
Wen nói: "Chúng tôi, chính quyền cấp
tỉnh, hướng dẫn và giúp phân loại những ai có thể đến các thành phố. Di dân
được xếp vào vài tầng lớp. Nhóm đầu tiên sẽ đến trung tâm thành phố. Nhóm
thứ hai đến sáu trung tâm cấp khu vực chúng tôi đang xây cất. Và nhóm thứ
ba sẽ đến những khu phố kế cận làng quê của họ, như các thành phố nhỏ
...Chúng tôi có 31 khu trung tâm và 103 thành phố nhỏ"[9]. Đối với mỗi nhóm -
trung tâm Trùng Khánh, sáu thành phố vệ tinh, và 31 khu trung tâm - chính
quyền quyết định mức dân số hằng năm cho ba năm sắp tới.
Trùng Khánh, rất tự hào với viễn kiến hoạch định của
chính mình, đã xây một phòng triển lãm 50 triệu USD trên bờ sông Dương Tử,
để trưng bày mô hình quá khứ, hiện tại, và tương lai của tỉnh. Trọng tâm của
phòng triễn lãm là mô hình thành phố rộng 892 thước vuông. Nhân viên hướng
dẫn bấm nút đầu, màn ảnh buông xuống mô hình, các con sông với mầu xanh da
trời chói sáng; bấm một nút khác, các khu phố bật sáng cho thấy những công
trình xây cất sẽ hoàn thành trong 5 năm tới, rồi 10 năm tới. Cuối cùng, hướng
dẫn viên bật tất cả đèn, một Trùng Khánh tương lai thu nhỏ đầy ánh sáng xuất
hiện. Sau hết, nhân viên hướng dẫn đưa tới một phòng với màn hình 360 độ,
kiểm soát bởi hệ thống vi tính, chiếu toàn cảnh đô thị tương lai. Không giống
Trùng Khánh bên ngoài, luôn ảm đạm và mù sương, Trùng Khánh trong mô hình
ngập đầy ánh sáng mặt trời, và có lẽ do sơ suất của tác giã mô hình, không
một bóng người trong thế giới Trùng Khánh mới - với các căn hộ
chung cư dọc bờ sông đắt tiền, vận động trường lộ thiên, và các
hành lang trong các tòa cao ốc - là người Trung Quốc.
Những nét đặc trưng sống động dọc các hành lang
trong khu triễn lãm, phản ảnh một niềm tin cao độ vào hoạch định khoa học
tiến bộ, đem lại cho du khách một cảm nhận khác xa bộ mặt chán chường buồn
tẻ của nước Mỹ năm 2009. Không có gì phản ảnh niềm tin sinh động tốt hơn là
Đập Tam Hợp. TQ đã bỏ ra 15 năm và 30 tỉ USD để xây dựng công trình, ước lượng
sẽ cung cấp 4% điện lực TQ, tương đương với 500 nhà máy nhiệt điện. Và 1,25
triệu cư dân dọc bờ sông Dương Tử đã phải giải tỏa, 1.500 địa điểm cổ kính,
kể cả đền chùa, đã bị nhận chìm.
Đối với thiểu số quyền lực ở TQ, tương lai là tất
cả. Mặc dù văn minh TQ đã trải dài trên 5000 năm, chằng ai buồn để ý đến những
gì đã xẩy ra trước năm 1978. Chủ nghĩa tương lai cực đoan đó rất dễ trở
thành đề tài diểu cợt, nhưng hình như đây là thế giới quan duy nhất người
ta có thể bám víu trước những thử thách các nhà hoạch định TQ đang phải khống
chế. Thử chọn bất cứ thành phố lớn nào ở Hoa Kỳ và bắt đầu nhận thêm
500.000 người mỗi năm. Không lâu, thành phố đó sẽ sụp đổ. Không dễ gì thiết
kế một hệ thống cống rảnh cho một thành phố tăng trưởng theo nhịp đó. Thử hỏi
10 triệu cư dân trong các khu ổ chuột ở Mumbai, đời sống của họ chìm đắm
trong rác thải hôi hám chỉ vì không ai có thể tiếp cận một hệ thống cống
rãnh. Vì vậy, mô hình Trùng Khánh đang đem lại hy vọng, ít ra trên bình diện
kỹ thuật, và là viễn kiến xem như đã đạt trình độ tuyệt tác đầy ấn tượng,
đang được theo đuổi và thực hiện.
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN VỚI NHỮNG NÉT ĐẶC TRƯNG TRUNG QUỐC
Thái độ luôn bị ám ảnh bởi hoạch định đô
thị của người TQ dính liền với niềm tin ở tính ưu việt
của hoạch định kinh tế. Theo diễn giải của Phái Tân Tự Do Hoa
Kỳ, mô hình TQ chứng tỏ chủ nghĩa tư bản đã giúp giải phóng hàng triệu
người dân khỏi đói rách: những cải cách thị trường đã đưa đến tăng trưởng
và thịnh vượng qua sự cởi bỏ các xiềng xích can thiệp của nhà nước.
Lối giải thích "câu chuyện ngụ ngôn
TQ" trên đây có quá nhiều thiếu sót: các định chế nòng cốt của
kinh tế như viễn thông, năng lượng, vận tải, nhất là tài chánh, đều do nhà
nước kiểm soát. Chẳng hạn, bốn ngân hàng quốc doanh lớn nhất ở TQ đã chiếm
tới 80% thị phần.
Hoạch định như chính quyền TQ thực thi được người
Mỹ xem như một đường lối lỗi thời tai họa và mất hết uy tín, chẳng khác gì
sở khí tượng quốc gia hoàn toàn dựa vào chiêm tinh.
Trong thực tế, tạm quên các nhược điểm của sự can
thiệp của chính quyền, khu vực tài chánh phần lớn do chính quyền kiểm soát
đã giúp TQ tránh khỏi chẳng những các hệ lụy tai họa của khủng hoảng
tài chánh 2008, mà còn các sai lầm tệ hại trong sự phân phối tài nguyên như
hệ thống tài chánh toàn cầu đã gây ra ở các quốc gia Tây phương trong mười
năm qua. Do đó, Qian Lee, một quan chức chính quyền Trùng Khánh, đã không
ngăn được vui mừng trước những thành quả ngoạn mục của đường lối TQ:
"Điều nầy đã được giới sử dụng Internet ở TQ thảo luận và họ gợi ý:
khi đến TQ, Obama nên thảo luận với Hồ Cẩm Đào về tầm quan trọng của các kế
hoạch. Đây là điều tôi nghĩ chúng ta có thể trình bày với người bạn Mỹ của
chúng ta"[10].
Để đối phó với hậu quả của khủng hoảng kinh tế
toàn cầu, chính quyền TQ đã tập trung nổ lực duy trì tỉ suất tăng trưởng
cao và ngăn ngừa tỉ suất thất nghiệp gia tăng. Chính quyền trung ương đã chấp
thuận một gói kích cầu 4.000 tỉ nhân dân tệ - 70% ngân sách hàng năm,
và các ngân hàng quốc doanh được chỉ thị không được sa thải nhân viên. Kết
quả: hầu hết tỉ suất tăng trưởng của TQ trong năm rồi là do đầu tư công của
Nhà Nước. Chịu ảnh hưởng nặng nề của suy thoái kinh tế toàn cầu và sự sụp đổ
trong thị trường tiêu thụ Hoa Kỳ kể từ khi TQ bắt đầu các cải cách, chính
quyền TQ đã thành công duy trì tỉ suất tăng trưởng 8,7% GDP, giữ được phần
cam kết của mình trong khế ước xã hội bất thành văn. Đây là một thành công
không nhỏ. Tuy nhiên, liệu TQ có thể duy trì tỉ suất tăng trưởng trong năm
tới, nếu số cầu toàn cầu tiếp tục suy giảm, là một vấn đề chưa ai có giải
đáp.
Trong mọi trường hợp, kinh tế TQ, tuy là một nền
kinh tế khổng lồ và phồn thịnh, vẫn không phải không có nhiều nhược điểm. Sự
thiếu vắng đáng phiền trách một mạng lưới an sinh xã hội, mặc dù đã giúp
đem lại một tỉ suất tiết kiệm cao, theo nhiều kinh tế gia, cũng là vật cản
lớn nhất trên đường chuyển tiếp cần thiết đến một nền kinh tế lấy tiêu thụ
quốc nội làm đầu tàu (đó là chưa kể công bằng và an sinh căn bản đối với
hàng trăm triệu công dân). Điều nầy nối kết với vấn đề phân phối lợi tức
quan trọng hơn nhiều, một vấn đề kinh tế chính trị đầy thử thách, mặc
dù cả hai có một quan hệ kỳ lạ, đôi khi bí ẩn. Yang Jeimian, Viện
Nghiên Cứu Quốc Tế Thượng Hải, thú nhận: "Chúng tôi cũng
âu lo về vấn đề bình đẳng. Chúng tôi cũng cần chú ý đến các vấn đề phân phối,
phân phối quyền hạn, thuế, bệnh viện, săn sóc y tế"[11].
Khi được hỏi về đề tài phân phối lợi tức,
các quan chức TQ xác nhận họ đang có vấn đề, nhưng họ luôn cảnh cáo: thành
đạt một xã hội công bằng hơn sẽ đòi hỏi thời gian. Xu Kuangdi,
nguyên thị trưởng Thượng Hải và người có uy tín trong CPC, chỉ là một trong
số vài người luôn nhắc đến lời khuyên các đảng viên của Đặng Tiểu Bình khi
họ Đặng phát động phong trào cải cách: "Cứ để vài người làm
giàu trước"[12].
Ở đây một vấn đề cần được đặt ra: bao nhiêu là
"vài", bao nhiêu tài sản mới gọi là "giàu", và kéo dài
bao lâu mới gọi là "trước"?
Đã hẳn, TQ đã đạt nhiều tiến bộ trong các địa hạt
nầy: cải thiện dịch vụ y tế ở nông thôn, bỏ nhiều loại thuế đối với nông
dân, và ban hành luật lao động ấn định lương tối thiểu, giờ phụ trội, và
nhiều biện pháp bảo vệ khác (phải nói rõ trước sự chống đối của Phòng
Thương Mãi Hoa Kỳ). Nhưng trong khi mọi việc về phía doanh thương ở TQ đều
tiến rất nhanh, dự án đem lại bình đẳng, công lý và an sinh xã hội lại diễn
tiến chậm hơn rất nhiều.
Theo Xu, tất cả đều trong kế hoạch: "Hãy
nhìn các xứ láng giềng ở Á châu của chúng tôi. Nam Hàn: tỉ suất phát triển
cao nhất đã diễn ra dưới chế độ quân phiệt...Indonesia đã thành công dưới
thời Suharto, nhưng gần đây đang gặp trì trệ và khó khăn"[13]. Lý do : dân chủ là một trở
ngại cho tiến bộ kinh tế, người nghèo muốn chia tài sản của người giàu... Xu nói "Nếu
người TQ chúng tôi, bắt chước bầu cử trực tiếp ngay bây giờ, dân chúng sẽ
nói, tôi muốn mọi người đều có việc làm tốt. Vài người khác sẽ nói, tôi sẽ
chia tài sản của người giàu cho người nghèo, và anh ta sẽ đắc cử. Tất cả đều
vô ích: bình đẳng sẽ không giải quyết vấn đề phát triển kinh tế. Vì vậy,
chúng tôi đang theo chính sách cải cách tiệm tiến, từng bước một. Như ông Đặng
đã nói,chúng ta sẽ vượt qua sông bằng cách lần bước trên các tảng đá. Chúng
tôi sẽ không bị chết đuối, và chúng tôi sẽ qua được bên kia sông"[14].
Trong khi Xu, một lãnh tụ đảng, có đủ
quyền hạn để phát biểu rõ ràng, hầu như không một ai khác có thể thảo luận
chính trị một cách thẳng thắn như thế. Ở TQ, kinh tế đã thay thế chính trị
- đem lại chất lượng cho các cuộc tranh luận công cộng. Bạn không thể đòi hỏi
bầu cử hay một Tây Tạng tự do, nhưng bạn có thể phổ biến các cuộc bút chiến
nóng bỏng về các quyết định của chính quyền tiếp tục mua trái phiếu ngân khố
của Mỹ.
ĐÔNG VÀ TÂY
Nhưng Wang Hui, nhân vật bất đồng
chính kiến đơn độc, lại nói, các cố gắng của chính quyền duy trì một ranh
giới rõ rệt - giữa những chỉ trích chính đáng quá trình làm chính sách kinh
tế và các chỉ trích không chính đáng nền tảng của quá trình nầy - sẽ không
luôn thành công. Wang lập luận, xu hướng xã hội chủ nghĩa, trên danh nghĩa,
đã đem lại cho người dân ngôn từ để chỉ trích chính quyền. Tình trạng nghịch
lý là nhiều người dân có thể dùng chũ nghĩa Mác-Lê để bảo vệ quyền lợi của
chính mình, bởi lẽ có một mâu thuẩn thực sự giữa chủ trương lý thuyết và những
gì xẩy ra trong thực tế.
Rõ ràng thảo luận chính trị là một điều cấm kỵ.
Nhưng theo Wang, nếu một đề tài được quần chúng quan tâm, chính quyền ngày
nay cảm thấy buộc lòng phải đáp ứng. Vấn đề là chúng ta cần phải có đủ khả
năng và bản lĩnh tạo ra một không gian cho các tranh luận công cộng.
Người Mỹ có khuynh hướng xem TQ như đang theo đuổi
một mô hình thay thế mang tính đe dọa cho tương lai, một mô hình vừa quyến
rủ vừa ghê tởm, đáng thèm muốn và đáng khinh.
TQ đang trong giai đoạn chuyển tiếp từ một quốc
gia độc tài, chuyên quyền, nghèo đói, đến một tập đoàn lãnh đạo kỹ nghệ
(industrial, corporatist oligarchy) chấp nhận thảo luận sôi nổi, gay gắt,
trong khi vẫn nổ lực bám lấy quyền hành. Có lẽ, một cách nào đó, người Mỹ
cũng đang di chuyển về cùng một điểm, từ hướng dân chủ, thảo luận công cộng
ồn ào, và phân cực chính trị, che mờ một thực tế quyền hành và tiền bạc tiếp
tục tập trung trong tay một thiểu số thượng lưu cầm quyền (Corporate
America) luôn cảm thấy đang bị bao vây bởi một quần chúng khó kiểm soát và
cũng chẳng biết tri ân.
Một bên, một Nhà Nước với đất đai và tài
nguyên thiên nhiên được tái xã hội hóa.
Bên kia, một chính quyền" dân chủ, tự do,
đa nguyên đa đảng, tư hữu trên nguyên tắc", trong khi quyền hành
thực sự nằm trong tay tập đoàn quân sự kỹ nghệ thiểu số.
Xét cho cùng, thật khó lòng thẩm định chính
xác mô hình nào ưu việt hơn, hữu hiệu và hoàn hảo hơn mô hình nào.
GS Ngyễn Trường
Irvine, CA 92606, U.S.A.
23-02-2010
[1] It has
become the consensus of the elites that China should stay on the right
track: the past thirty years have resulted in remarkable achievements in
all aspects of China. We hope that in the same vein, but in different emphasis,
China could have another thirty years.
[2] There are
800 million Chinese peasants who need these cars!
[3] [China]
should not be expected to stay forever as a bicycle kingdom.
[4] Let me put
it simply. Most successful businessmen or scholars or engineers - they have
become party members of the CPC.
[5] Chinese
government officials face a lot of pressures. We work under extreme
pressures and we have a lot of difficulties.
[6] They can be
migrant workers forever. A migrant worker cannot become a resident of
Shanghai. Now if you have a college degree you can come but not without
education. You have a class of people in this limbo.
[7] We have
learned many lessons from other countries, including the so-called Latin
American trap during the urbanization process. The government didn't think
throughly about urbanization. Huge numbers of villagers cà to the cities
and they couldn't find a job. That's why they are so many slums.
[8] We have
plans, timetables and goals in our minds whenever we do anything.
[9] We as a
government give guidance and sort of categorize those who want to come to
the cities. There are several tiers... The first group of villagers will go
to the downtown center. The second group will go to six regional centers we
are building. And the third group will go to the urban places that are
closest to their home villages, such as the country towns and
townships...We have thirty-one district centers and 103 towns.
[10] This has
been discussed by Internet users in China who say, when Obama comes to
China, that he can discuss with Hu Jintao about the importance of plans.
This is something I think we can present to our American friend.
[11] We do worry
about equality. We do need to focus on distribution, allocation of rights,
taxes, hospitals, healthcare.
[12] Let some
people get rich first.
[13] Let's look
at our neighboring Asian countries. South Korea: its peak developing speed
was reached using military rule...Indonesia was successful during the reign
of Suharto but recently it faces stalemate and difficulties.
[14] If we
Chinese copied the directly elected situation today, people will say, 'I
want everyone to have a good job'. Someone will say, 'I will devide the
property of the rich people to the poor people', and he will be elected. It
is useless: parity will not solve the problem of economic development. That
is why we are taking a gradual and step-by-step approach in reform. As Mr.
Deng said, we will cross the river by touching the stones. We will not get
ourselves drowned, and we will cross the river.
|
