Bầu cử 2: Phương pháp lá phiếu thay thế (AV)

Posted on
  • Thứ Bảy, 22 tháng 12, 2018
  • by
  • Nặc danh
  • in
  • Nhãn:
  • Minh Anh
    Một trong những phê phán đối với phương pháp SMDP là nó cho phép ứng viên chiến thắng mà không cần giành được đa số tuyệt đối (>50%) phiếu bầu.
    Một cách để tránh hiện tượng này là cho phép cử tri lựa chọn ứng viên theo thứ tự ưu tiên thay vì họ chỉ lựa chọn một ứng viên duy nhất như phương pháp SMDP. Tức là cử tri sẽ đánh số các ứng viên theo sở thích của mình, ai là người mình muốn bầu nhất (ưu tiên một), rồi ai là người mình muốn bầu thứ hai (ưu tiên hai), thứ ba.v.v…Phương pháp này cũng áp dụng cho đơn vị bầu cử một người đại diện.
    Nếu ứng viên nào giành được đa số tuyệt đối (>50%) với ưu tiên một, thì giành chiến thắng. Nếu không ứng viên nào giành được đa số tuyệt đối này, thì ứng viên có ưu tiên một thấp nhất sẽ bị loại, và số phiếu của anh ta sẽ được tái phân phối cho các ứng viên khác, theo ưu tiên thứ hai ghi trên phiếu của các cử tri bỏ cho anh ta. Quá trình này được thực hiện lặp đi lặp lại cho đến khi có một ứng viên giành được đa số tuyệt đối phiếu bầu, thì trở thành người thắng cuộc.
    Phương pháp này được áp dụng cho bầu cử hạ viện Úc, Fiji, Papua New Guinea, hay bầu tổng thống ở Ireland. Hình 1 minh họa một lá phiếu mẫu được dùng cho cuộc bầu cử hạ viện Úc.

    Hình 1: Lá phiếu mẫu được dùng cho cuộc bầu cử hạ viện Úc
    Bảng 1 bên dưới minh họa cho cách tính theo phương pháp AV. Khi tính ưu tiên một của cử tri, thì Charles Blunt giành được nhiều phiếu nhất với 40.9%. Do không ứng viên nào giành được đa số tuyệt đối (>50%), nên ứng viên với số phiếu tính theo ưu tiên một thấp nhất sẽ bị loại, ở đây là Gavin Baillie với 0.3%. Phiếu bầu của Gavin Baillie (ưu tiên một) sẽ được phân phối cho các ứng viên còn lại theo ưu tiên thứ hai mà cử tri ghi trên lá phiếu.
    Bảng 1: tái phân phối phiếu theo phương pháp AV
    Sau lần tái phân phối thứ nhất, thì vẫn không ứng viên nào giành được đa số tuyệt đố, do đó quá trình tái phân phối tiếp tục, với việc lần lượt loại các ứng viên Dudley Leggett, Ian Paterson, Alan Sims, Stan Gibbs, Helen Caldicott, và tái phân phối lá phiếu của họ cho các ứng viên còn lại. Cuối cùng Neville Newell trở thành người thắng cuộc, khi giành được 50.5% số phiếu.
    Một điều thú vị của phương pháp này là lúc đầu Charles Blunt giành được nhiều phiếu nhất, tuy nhiên, sau nhiều lần tái phân phối phiếu theo ưu tiên của cử tri, thì Neville Newell lại trở thành người thắng cuộc. Chính vì lý do này, mà các đảng phái chính trị ở Úc thường đưa cho cử tri thẻ ‘hướng dẫn bỏ phiếu’ bên ngoài các địa điểm bỏ phiếu với chỉ dẫn thứ tự các ứng viên cần lựa chọn sao cho có lợi nhất cho đảng của họ hoặc đảng liên minh của họ, như Hình 2 minh họa.  
    Hình 2: Thẻ hướng dẫn bỏ phiếu của Đảng tự do
    Ưu điểm
    Phương pháp AV có các ưu điểm sau:
    -       Nhìn chung, phương pháp AV giữ được phần lớn ưu điểm của phương pháp SMDP. Chẳng hạn, bởi vì chỉ có một người đại diện được bầu chọn, nên cử tri có thể dễ dàng quy trách nhiệm cho người đại diện về các chính sách và buộc họ phải làm việc tốt hơn nếu muốn tiếp tục được bầu trong kì bầu cử kế tiếp. Ngoài ra, phương pháp này có thêm một số ưu điểm khác.
    -       Thứ nhất, cử tri có nhiều cơ hội hơn trong việc thể hiện quan điểm bầu cử của mình thông qua các ưu tiên mà họ lựa chọn so với phương pháp SMDP, vốn chỉ có một lựa chọn duy nhất.
    -       Thứ hai, phương pháp này cũng ít khuyến khích cử tri bỏ phiếu chiến lược bởi vì họ biết rằng phiếu của họ không bị lãng phí nếu ứng viên mà họ thích nhất không chiến thắng; vì phiếu của họ sẽ được chuyển sang cho ứng viên mà họ ít thích hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, điều này không đồng nghĩa với việc hiện tượng bỏ phiếu chiến lược hoàn toàn không còn nữa, như ta thấy trong cách mà các đảng ở Úc phát cho cử tri thẻ hướng dẫn bỏ phiếu.
    -       Thứ ba, phương pháp này khuyến khích ứng viên vận động bầu cử ra bên ngoài khối cử tri cốt lõi truyền thống để giành lấy ưu tiên số hai, số ba của cử tri nhằm đảm bảo cho chiến thắng. Đây cũng là lý do khiến cho hệ thống này được khuyến khích sử dụng cho các xã hội có sự chia rẽ sâu sắc về sắc tộc như Bosnia, Fiji, hay Nam Phi.

    Nhược điểm
    Phương pháp AV có một số nhược điểm sau:
    -       Dù ưu điểm chính của phương pháp AV là khắc phục được hiện tượng ứng viên chiến thắng không đạt được sự ủng hộ của đa số tuyệt đối (>50%) của phương pháp SMDP, tuy nhiên nhiều người phê phán cho rằng ứng viên chiến thắng theo phương pháp này có thể không giành được đa số tuyệt đối ‘thực sự’. Bởi như chúng ta thấy ở trên, người giành được nhiều phiếu ưu tiên một nhất, có thể cuối cùng lại không phải là người chiến thắng.
    -       Một nhược điểm rõ ràng của phương pháp này là sự phức tạp, do đó gây khó khăn hơn cho cử tri trong việc bỏ phiếu, cũng như tốn kém về tiền bạc và thời gian trong việc tổ chức bầu cử. Và điều đặc biệt quan trọng là khả năng sai sót hoặc gian lận trong việc tái phân phối phiếu.
    Tài liệu tham khảo:
    -       Principles of Comparative Politics, Matt Golder và các tác giả.
     
    Xem trang web chính thức tại Tinhthankhaiminh.org