Trần Ngọc Cư dịch
Chiến thắng đầy ấn
tượng của Donald Trump giáng vào Hillary Clinton ngày 8 tháng Mười Một trong một
ý nghĩa quan trọng cho thấy rằng nền dân chủ Mỹ vẫn còn có hiệu quả. Trump đã
thành công rực rỡ trong việc huy động một khối cử tri bị lãng quên và thiếu người
đại diện, đó là tầng lớp lao động da trắng, và đẩy chương trị nghị sự của họ
lên ưu tiên hàng đầu của nước Mỹ.
Thế nhưng bây giờ
đến lúc ông phải thể hiện những lời hứa hẹn với họ, và đấy là vấn đề. Trump xác
định được hai vấn đề nổi cộm trong chính trị Mỹ: (a) tình trạng bất bình đẳng
kinh tế ngày một gia tăng đã đánh vào tầng lớp lao động già nua những đòn chí mạng
và (b) việc nắm giữ hệ thống chính trị Mỹ trong tay các nhóm lợi ích được tổ chức
chặt chẽ. Tiếc thay, Trump không có một kế sách cụ thể nào để giải quyết hai vấn
đề này.
Bất bình đẳng được
thúc đẩy trước tiên do những tiến bộ trong công nghệ và sau đó do tiến trình
toàn cầu hóa đã buộc công nhân Mỹ phải đối diện sự cạnh tranh từ hàng trăm triệu
người tại các nước khác. Trump đã huyên hoang hứa hẹn rằng ông sẽ đưa công ăn
việc làm trở lại nước Mỹ trong những khu vực như chế xuất [manufacturing] và
than đá, đơn giản bằng cách tái thương thuyết các hiệp định thương mại hiện
hành, như NAFTA [Thỏa ước Thương mại Tự do Bắc Mỹ], hay nới lỏng các luật lệ bảo
vệ môi trường. Hình như Trump không nhận ra rằng khu vực chế xuất Mỹ trên thực
tế đã bành trướng kể từ cuộc suy trầm 2008, thậm chí trong khi lực lượng công
nhân trong các ngành sản xuất suy giảm. Vấn đề là, các công việc mới mẻ trong nội
địa Mỹ đang được thực hiện tại các nhà máy được tự động hoá cao độ [highly
automated factories]. Trong khi đó ngành than đá bị cho ra rìa không phải chỉ
vì các chính sách bảo vệ môi trường của Tổng thống Barack Obama sắp rời nhiệm sở
mà chủ yếu vì cuộc cách mạng khí đốt thiên nhiên thực hiện thông qua phương
pháp fracking [dùng sức ép của nước để đẩy dầu khí ra từ các lớp đá dưới đất].
Trump có thể thực
hiện những chính sách nào để đảo ngược những xu thế này? Liệu ông ta có điều tiết
[regulate] được việc vận dụng các công nghệ mới của các tập đoàn kinh tế Mỹ
không? Liệu ông ta có ra sức cấm cản được các các tập đoàn đa quốc Mỹ đầu tư
vào các hãng xưởng ở nước khác, khi phần lớn lợi nhuận của họ đến từ các thị
trường nước ngoài? Công cụ chính sách duy nhất còn lại mà Trump có thể sử dụng
là áp đặt thuế quan trừng phạt đồi với hàng hóa đến từ nước khác, điều này sẽ
châm ngòi một cuộc chiến tranh mậu dịch và làm mất công ăn việc làm trong khu vực
xuất khẩu đối với các công ty như Apple, Boeing, và GE.
Việc các nhóm lợi
ích nắm giữ Chính phủ Mỹ trong tay của mình là một vấn đề rất thật, một nguyên
nhận đưa đến sự suy tàn của chính trị Mỹ mà tôi đã viết đến trong một bài báo gần
đây đăng trên Foreign Affairs, “Chính
trị Mỹ: suy tàn hay đổi mới?”. Nhưng giải pháp chủ yếu của Trump cho vấn
đề này chỉ là một trường hợp đúng cho cá nhân ông mà thôi, một kẻ quá giàu
không thể bị các nhóm lợi ích mua chuộc. Nếu gạc qua một bên sự kiện ông có một
quá trình lợi dụng hệ thống để làm giàu, thì đấy không phải là một giải pháp đứng
vững. Trump còn đưa ra những biện pháp như là cấm các cựu quan chức Chính phủ
Liên bang vận động hành lang cho các nhóm lợi ích. Việc này sẽ chỉ gãi nhẹ lên
triệu chứng của vấn đề mà không giải quyết nguyên nhân gốc rễ, đó là lượng tiền
khủng trong sinh hoạt chính trị. Ở đây, ông không đưa ra được các kế hoạch cụ
thể, mà bất cứ kế hoạch nào trong đó cũng sẽ, bằng cách này hay cách khác, tất
yếu đảo ngược các phán quyến của Tối cao Pháp viện về các vụ Buckley v. Valeo
và Citizens United, những phán quyết cho rằng đồng tiền dùng để vận động chính
trị cũng là một hình thức của tự do ngôn luận, do đó được Hiến pháp bảo vệ.
Hệ thống chính
trị suy tàn của Mỹ chỉ có thể được chỉnh sửa bằng một cú sốc thật mạnh từ ngoài
đánh vào khiến nó bung khỏi thế vững chãi hiện nay, do đó có thể đưa đến một cuộc
cải tổ chính sách có thực chất. Thật ra, chiến thắng của Trump đã tạo được một
cú sốc như thế nhưng, buồn thay, đáp án duy nhất của ông là câu trả lời của một
nhà độc tài dân túy kiểu cũ: hãy tin vào tôi, nhà lãnh đạo tuyệt vời, sẽ lo
toan mọi vấn đề cho cả nước. Cũng như trường hợp cú sốc đánh vào hệ thống chính
trị Ý do Silvio thực hiện, thảm kịch trước mắt sẽ là việc phung phí một cơ hội
cải tổ chính trị có thực chất.
FRANCIS FUKUYAMA
là nhà nghiên cứu cao cấp tại Đại học Stanford và là Giám đốc Trung tâm Nghiên
cứu Dân chủ, Phát triển và Pháp trị tại đại học này.
Nguồn:http://phamnguyentruong.blogspot.dk/2016/11/trump-va-su-suy-tan-cua-chinh-tri-my.html
