DÂN
CHỦ
Các
thảo luận hiện đại về tính chính danh thường tập trung vào mối quan hệ của nó với
dân chủ, đôi khi nhiều đến mức khiến cho tính chính danh (kiểu dân chủ) được chấp
nhận rộng rãi là hình thức chính danh thực sự duy nhất.
Dân
chủ được cho là có thể thúc đẩy tính chính danh ít nhất theo ba cách.
-
Thứ nhất, nó làm vậy thông qua sự đồng
thuận. Dù các công dân không thể hiện công khai sự đồng thuận đối với chế độ,
qua đó trao cho chính quyền ‘quyền cai trị’ chính thức, song họ làm vậy một
cách ngấm ngầm mỗi lần tham gia vào trong tiến trình chính trị. Ở khía cạnh
này, dân chủ củng cố tính chính danh thông qua mở rộng cơ hội tham
gia của người dân vào tiến trình chính trị, như bầu cử, tham gia vào đảng chính
trị, các nhóm lợi ích, hoặc các cuộc biểu tình hay tuần hành. Do đó, tham gia
chính trị giúp kết nối chính quyền với người dân, khuyến khích người dân xem
các quy tắc của trò chơi chính trị là hợp pháp và vì vậy đi đến tin rằng mình
có nghĩa vụ tôn trọng và tuân theo những ai nắm quyền.
-
Thứ hai, bản chất của quản trị dân chủ
là quá trình thỏa hiệp, hòa giải, đối thoại, thông qua đó các nhóm lợi ích đối
địch tìm ra cách chung sống với nhau trong hòa bình, hơn là sử dụng bạo lực. Các cơ chế qua đó giúp giải quyết xung đột không thông qua bạo
lực, chẳng hạn bầu cử, tranh luận quốc hội, cạnh tranh đảng phái, và vv, giúp mở
rộng sự ủng hộ của công chúng khi chúng đảm bảo rằng quyền lực được phân tán rộng
rãi, mỗi nhóm có một tiếng nói chính trị dù ở dạng này hay dạng khác.
-
Thứ ba, dân chủ vận hành như một cơ chế
phản hồi, có xu hướng hướng tới ổn định chính trị lâu dài, khi nó liên kết ‘đầu
vào’ với ‘đầu ra’. Bởi dân chủ cung cấp một cơ chế thông qua đó chính phủ có thể
bị sa thải và chính sách công có thể thay đổi, nên nó giữ cho ‘sự mất cân bằng’
trong hệ thống chính trị ở mức tối thiểu, cho phép cuộc khủng hoảng tính chính
danh được quản lý một cách hữu hiệu, cũng như làm suy yếu khả năng cho đình
công, nổi loạn hay cách mạng.
Tuy
nhiên, quan niệm về mối liên hệ nội tại giữa tính chính danh và dân chủ có thể
bị đặt nghi vấn. Chẳng hạn, một số người cho rằng mức độ ổn định chính trị cao
và mức độ thấp của xung đột dân sự và nổi loạn trong các xã hội dân chủ có thể
được giải thích thuyết phục bởi các nhân tố khác hơn là dân chủ.
-
Điều này bao gồm thực tế là, các xã hội
dân chủ (với nền kinh tế tư bản phát triển) có xu hướng thịnh vượng và hữu hiệu
trong việc phân phối lợi ích chung. Tính chính danh dân chủ do đó có thể ít
quan trọng hơn ‘tính chính danh tư bản’.
-
Một nhân tố khác là trong các xã hội dân
chủ đó là tự do. Vì các xã hội tự do mở rộng tự do cá nhân, tự do biểu đạt và
huy động xã hội; và đây là những thứ quan trọng, nên có lẽ chúng đóng vai trò quan
trọng hơn trong việc duy trì tính chính danh so với cơ chế của dân chủ, tức là mở
rộng sự tham gia chính trị của người dân.
Ngay
cả khi dân chủ được coi là cơ chế chính thúc đẩy tính chính danh, thì có lý do
để tin rằng sự hữu hiệu của nó trong khía cạnh này có thể đang bị giảm bớt. Chẳng
hạn, trong các xã hội dân chủ lâu đời tình trạng bất mãn chính trị cho thấy ngày
càng gia tăng. Điều này thể hiện rõ không chỉ ở sự sụt giảm số lượng người đi bầu
mà còn ở sự sụt giảm số lượng thành viên của các đảng chính trị dòng chính. Đối
với một số người, tình trạng ‘trì trệ này của dân chủ’ là sản phẩm của một xu hướng
trong hệ thống dân chủ trong đó các chính trị gia tìm kiếm quyền lực bằng cách
hứa hẹn nhiều hơn những gì họ có thể cung cấp, do đó tạo ra một khoảng cách giữa
kì vọng và thực tế. Và khi khoảng cách này mở rộng, niềm tin vào các chính trị
gia sụt giảm và sự hoài nghi chính trị (có lợi) có xu hướng trở thành thái độ yếm
thế (có hại).
PHI
DÂN CHỦ
Nếu
dân chủ được xem là cơ sở thực sự duy nhất của tính chính danh, thì điều này có
nghĩa rằng các chế độ phi dân chủ, bởi bản chất của chúng, là không chính danh.
Tuy
nhiên, một số chế độ độc tài vẫn sống sót trong nhiều thập kỉ song không cho thấy
sự bất mãn chính trị rộng rãi của người dân. Rõ ràng, điều này có thể được giải
thích phần nào là các chế độ này sử dụng bạo lực, đàn áp hơn là sự đồng thuận, vốn
là phương tiện chính qua đó người dân được khuyến khích tuân theo chế độ. Trong
thực tế, các chế độ phi dân chủ hiếm khi tìm cách cố kết quyền lực của nó thông
qua một mình bạo lực. Chúng thường áp dụng cách tiếp cận nước đôi, trong đó kiểm
soát chính trị đi song song với yêu sách về tính chính danh. Nhưng, với các chế
độ phi dân chủ, thì tính chính danh ở đây là gì.
Ba
hình thức của tính chính danh mà các chế độ phi dân chủ có thể sử dụng.
-
Thứ nhất, các cuộc bầu cử, dù bầu cử một
đảng, đôi khi không có tính cạnh tranh hay ‘gian lận’, được sử dụng để mang lại
cho chế độ một bộ mặt dân chủ, giúp không những tạo ra ấn tượng về sự ủng hộ của
người dân, mà còn khiến người dân đi đến chấp nhân chế độ (một cách hình thức).
Công cụ chính danh này được sử dụng trong các chế độ Phát xít ở Đức và Ý, cũng
như trong các nhà nước độc đảng ở Châu Phi và các chế độ cộng sản.
-
Thứ hai, các chế độ phi dân chủ tìm cách
củng cố tính chính danh dựa trên khả năng nâng cao tiêu chuẩn sống, trật tự cộng
đồng, cải thiện giáo dục và phúc lợi, và .vv. Như chúng ta thấy, các chế độ cộng
sản tập trung vào việc cung cấp các lợi ích kinh tế xã hội cho người dân (để
duy trì tính chính danh), chiến lược này được thực hiện ở Trung Quốc thông qua duy
trì một mức độ tăng trưởng kinh tế cao.
-
Thứ ba, tính chính danh về mặt ý thức hệ được sử dụng để, hoặc củng cố
quyền cai trị của nhà lãnh đạo, giới quân đội, hoặc đảng phái, hoặc thiết lập
các mục tiêu và nguyên tắc rộng hơn mà qua đó mang đến một cảm quan về tính
chính danh của chế độ.
o
Ví dụ về trường hợp trước, thể hiện
trong việc mô tả nhà lãnh đạo Abdel Nasser của chế độ quân sự Ai Cập như ‘người
tiên phong của cách mạng’ sau cuộc đảo chính năm 1952, hay tuyên bố của Gaddafi
về ‘cuộc cách mạng xanh’ sau khi tiến hành tiếm quyền ở Libya năm 1969.
o
Các ví dụ về trường hợp sau, bao gồm sự
nhấn mạnh vào chủ nghĩa Marx – Lenin trong các nước cộng sản hay vào chủ thuyết
Wahhabi (tuyệt đối tin theo những gì Kinh Koran dạy) ở Saudi Arabia để củng cố chế
độ quân chủ.
-
Tuy nhiên, khi các chiến lược này thất bại,
tất cả tính chính danh biến mất, thì các chế độ phi dân chủ bị buộc phải hoặc sử
dụng các phương tiện bạo lực để tiếp tục tồn tại hoặc chúng sẽ sụp đổ khi đối mặt
với các cuộc nổi dậy của người dân. Điều này có thể thấy trong cuộc nổi dậy ‘Mùa
xuân Ả rập’ năm 2011.
Nguồn
-
Andrew Heywood. Politics.
