Biên dịch: Vũ
Thị Hương Giang
Hiệu đính: Lê
Hồng Hiệp
Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài
chính Malaysia Najib Razak đang đối mặt với những cáo buộc mạnh mẽ liên quan đến
biển thủ công quỹ, tham nhũng và thao túng bầu cử – những vấn đề đánh thẳng vào
vai trò lãnh đạo cũng như tính chính danh của chính phủ của ông. Tổ chức Dân tộc
Mã Lai Thống nhất (UMNO) – đảng chính trị của Najib – và cả Malaysia lại sa vào
một cuộc khủng hoảng nữa.
Tờ Wall Street Journal (WSJ)
đã lôi
ra ánh sáng các vấn đề quản lý kinh tế sai, khiến danh tiếng các thể
chế tài chính của Malaysia bị giảm sút. Số tiền được cho là nằm trong tài khoản
ngân hàng của Najib (700 triệu USD) đã tạo ra nhiều cơn sốc. Các lãnh đạo UMNO
biết rằng kể cả trong những vụ giải ngân bầu cử ồ ạt trong cuộc tổng tuyển cử
2013, số tiền cỡ đó cũng không thể nào rót hết xuống mạng lưới bảo trợ thân hữu
của họ.
Vấn đề bây giờ là Najib sẽ làm
gì [sau khi] đã gây tai hại nghiêm trọng cho đất nước. Không may thay ngày nào
ông còn tại vị, ngày đó vai trò lãnh đạo của ông còn ảnh hưởng tiêu cực đến
danh tiếng của đất nước này. Tín nhiệm quốc tế của Malaysia đang lung lay không
khác gì đồng nội tệ, tiếp cận vốn nước ngoài và sự thịnh vượng kinh tế trong
tương lai.
Không như cha mình – Thủ tướng thứ
hai của Malaysia là Abdul Razak Hussein – Najib rõ ràng đã đưa lợi ích mình lên
trên đất nước. Trong nhiệm kỳ của ông, Najib đã sử dụng các thể chế chính trị
trong nước một cách hiệu quả để củng cố địa vị cá nhân.
Najib đáng được điều tra một
cách công bằng và không thiên vị về những cáo buộc do WSJ đưa ra. Có thể thực
hiện điều này nếu ông chọn cách đi nghỉ trong thời gian điều tra và bổ nhiệm
các cá nhân không thiên vị, có uy tín lãnh đạo cuộc điều tra. Thay vào đó, ông
lại đưa ra nhiều lời phủ nhận, tiến hành các pha phản đòn, và giao cho một đội
đặc nhiệm không vô tư nhiệm vụ điều tra vấn đề trên. Thiếu khách quan không
giúp ích gì cho chuyện xây dựng tín nhiệm, nhất là trên các thị trường quốc tế.
Nhưng UMNO chứ không phải Najib
sẽ là nhân tố quyết định những diễn biến tiếp theo. Đảng này đã bị chia rẽ
thành ba phe: phe trung thành với Najib và sự bảo trợ hào phóng của ông; phe phản
đối ông nhưng còn lưỡng lự trước việc đối đầu công khai; và phe lưng chừng, những
người đang chờ tiếp đất xuống “bên an toàn” để bảo vệ sinh mệnh chính trị và
kinh tế của mình. Najib không giành được đa số tín nhiệm mà phụ thuộc nặng nề
vào nhóm ở giữa này. Nhóm ở giữa này sẽ xác định tương lai của UMNO và Najib. Họ
sẽ quyết định liệu lợi ích của đảng này và của đất nước có quan trọng hơn lợi
ích của một cá nhân bất kỳ hay không.
Những cá nhân quan trọng thống
trị những phe này sẽ là các vị lãnh đạo cấp cao trong UMNO -những người có thế
đứng trên toàn quốc – và các thế hệ lãnh đạo nguồn mới của đảng. Những cuộc gặp
sân sau sẽ tiếp tục bất chấp sự phản đối từ các cơ sở đảng. Trong những thảo luận
sau cánh cửa khép kín, việc phủ nhận công khai các sai trái không dễ gì bị bỏ
qua.
Hầu hết chú ý đều tập trung vào
cựu thủ tướng Mahathir Mohamad của UMNO – người đã bị chính những kẻ do ông
nuôi dưỡng và đào tạo chính trị trước đây lên án vì ông đã công kích Najib
không thương xót. Nhưng vẫn còn những người khác có ảnh hưởng và nhận ra tầm
nghiệm trọng của những vấn đề này đối với vị thế của Malaysia chứ không chỉ với
lợi ích cá nhân. Những lãnh đạo cấp cao này giờ đây đang nắm trong tay lựa chọn
đưa đất nước ra khỏi cuộc khủng hoảng hiện thời.
Nhóm thứ ba bên trong UMNO là
các lãnh đạo trẻ. Thế hệ Trẻ UMNO bị phân rẽ sâu sắc trước vai trò lãnh đạo của
Najib, và điều này phản ánh chính cấu trúc bên trong UMNO. Những người nằm
trong nội các đại diện cho giới trẻ tỏ ra trung thành với Najib, nhưng những tiết
lộ động trời trên đã gia tăng chia rẽ trong cơ quan đảng quan trọng này. Các
lãnh đạo trẻ hơn của UMNO có nhiều thứ để mất nhất nếu vai trò lãnh đạo của
Najib tiếp tục suy yếu; tương lai chính trị (và kinh tế) của họ sẽ chịu thiệt hại.
Một số tin rằng Najib có thể chèo lái qua cơn khủng hoảng này, tin vào hiệu quả
của việc “lẩn trốn và phủ nhận”, nhưng những người khác lại nhận ra rằng phần lớn
người Malaysia nhìn nhận cuộc khủng hoảng đúng bản chất của nó: một trong những
sự kiện chính trị gây thiệt hại nhiều nhất cho UMNO trong lịch sử đất nước.
Nhưng bất cứ cuộc khủng hoảng
nào đều đi kèm với cơ hội. Các tuyên bố cho rằng phe đối lập đang “loạn cào
cào” phản ánh sự bất bình của cử tri trước sự thiếu vắng một lựa chọn chính trị
khác mang tính vững bền. Phe đối lập đã không đáp ứng được kỳ vọng của công
chúng. Cựu lãnh đạo đối lập Anwar Ibrahim vẫn
ngồi tù và cuộc đấu trong nội bộ phe đối lập vẫn xoay quanh việc ai sẽ
thay thế ông chứ không phải làm thế nào để thúc đẩy các nguyên tắc cải cách nhằm
giành ủng hộ cho phe đối lập trước đã. Tranh giành quyền lực và đấu đá cá nhân
đã vô hiệu hoá nhóm lãnh đạo của phe đối lập.
Cuộc khủng hoảng của UMNO tạo
cơ hội cho phe đối lập củng cố lại. Phản ứng trước vụ xì-căng-đan cho thấy ai
là người thực sự quan tâm đến cải cách. Nó tạo nền tảng chung cho việc tái khẳng
định các nguyên tắc như sự liêm chính của các thể chế, chống tham nhũng, giải
trình công khai và quản trị tốt. Vụ xì-căng-đan cũng diễn ra vào thời điểm đồng
nội tệ đang yếu đi, lạm phát gia tăng do thuế hàng hoá, dịch vụ, và cắt giảm trợ
cấp tuỳ tiện – tóm lại, vào đúng thời điểm người dân đang phải vật lộn.
Phép thử giờ đây sẽ là liệu phe
đối lập sẽ tập trung vào lợi ích chung của dân tộc hay tiếp tục gây thất vọng.
Cho đến nay, phe đối lập đã đạt được điều thứ hai. Họ vẫn thiếu sự thống nhất
và không thể tập trung vào các vấn đề then chốt. Dường như họ cũng không phối hợp
và tập trung mấy vào những gì Malaysia cần – một con đường rõ ràng theo hướng cải
cách nhiều hơn, ổn định về chính trị và tự tin về kinh tế.
Cuộc khủng hoảng này sẽ cho thấy
năng lực, đặc thù và khí phách của cả phe đối lập lẫn lãnh đạo UMNO. Nó cũng
đánh dấu bước chuyển đối với công chúng khi họ quan tâm hơn đến cải cách mạnh mẽ,
dân chủ và quản trị tốt.
Xì-căng-đan hiện thời có thể thật
sự là một trong những thời điểm đen tối nhất của Malaysia, và không thể làm ngơ
trước khả năng những ngày đen tối hơn vẫn còn trước mắt trong quá trình diễn biến
của cuộc khủng hoảng này khi Najib đấu tranh giữ quyền lực. Nhưng ở các cấp độ
khác nhau vẫn có thể có những lựa chọn nhằm đưa đất nước này đi vào đúng hướng
của lịch sử.
Bridget Welsh là chuyên viên
nghiên cứu cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu Dân chủ (Center for Democratic
Studies) tại Đại học Quốc gia Đài Loan.
Nguồn:http://nghiencuuquocte.org/2015/08/05/be-boi-tham-nhung-chia-re-gioi-tinh-hoa-chinh-tri-malaysia/
